دلیل انقراض ببرها | چه عواملی منجر به انقراض ببرها گردید؟
اصلی‌ترین دلیل انقراض ببرها، نابودی محیط زیست این حیوان است. تا پیش از آغاز قرن بیستم تعداد ببرها از صد هزار قلاده نیز بیشتر بود. اما در حال حاضر این میزان به رقم تأسف بار پنج الی هفت هزار قلاده کاهش پیدا کرده است. بعد از آنکه تعداد ببرها رو به کاهش گذاشت، شاهد افزایش روزافزون شکار و خرید و فروش غیرقانونی این حیوان بودیم.
زیستگاه طبیعی ببر بنگال (Bengal tiger) از کوهپایه‌های هیمالیا آغاز شده و تا دماغه کومورین (Cape Comorin) امتداد می‌یابد. گونه‌هایی از ببر در سوماترا، بالی، مالی، برمه و جاوه دیده می شوند. زیستگاه طبیعی محبوب ببرها، چمنزارهای انبوه، جنگل‌های غان، میان بوته های واقع در کناره رودهاست.
شرایط زندگی ببرها در هند قبل از دهه 90
شرایط زندگی ببرها در هند نیز به آستانه خطر رسیده است. جمعیت ببرهای ساکن در هند در سال هزار و نهصد و هفتاد و دو قریب به 1880 قلاده تخمین زده شد. در پی انتشار این آمار خانم ایندیرا گاندی (Indira Gandhi) که در آن زمان نخست وزیر هند بود، نسبت به افتتاح یک برنامه مهم و بزرگ در راستای حفظ ببرها اقدام نمود. در پی این اقدامات حفاظتگاهی برای ببرها تأسیس شد که از سال 1973 الی 1989 به مدت چهارده سال به فعالیت خود ادامه داد. در پی تأمین زیستگاه و برطرف شدن یکی از مهم ترین دلایل انقراض ببر ها، نزدیک به 1000 قلاده به تعداد ببرهای هند افزوده شد.
شرایط زندگی ببر ها در هند پس از دهه 90
با اینحال پس از ترور خانم گاندی و پس از ورود به دهه 1990 میلادی، بی کفایتی مدیران و فساد حاکم بر دستگاه های اداری مربوط به حفظ حیات وحش باعث شد کمبود زیستگاه مجددا به دلایل انقراض ببر ها اضافه شود و در پی آن از جمعیت آنها کاسته شود.
در شش ماهه آخر سال 2004 میلادی شاهد شکار شدن هجده ببر در حفاظتگاه ساریسکا (Sariska Tiger Reserve) بودیم. در حال حاضر طبق آمار منتشره از سوی مقامات هندوستان جمعیت ببر در این منطقه قریب به سه هزار و ششصد قلاده عنوان شده است. این تعداد شصت درصد کل ببر های موجود در کره زمین را تشکیل می دهد.
دلایل انقراض ببرها
مقامات هندوستان که اولین و بزرگترین محیط زیست ببرها به شمار می‌رود، جمعیت ببرهای این ناحیه را سه هزار و پانصد الی سه هزار و هفتصد قلاده عنوان می‌کنند. با اینحال به اعتقاد بعضی از متخصصین چنین رقمی واقعیت نداشته و جمعیت ببر در این ناحیه به دویست قلاده نیز نمی‌رسد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل انقراض ببرها اشاره کرده‌ایم.
خرافات انسانی یکی از دلایل انقراض ببرها
شکار و خرید و فروش غیر قانونی و اقدامات محافظتی ناکافی باعث شده است تا طبیعت دوستان نسبت به ادامه حیات ببرها ناامید شوند. از طرف دیگر خرافاتی که میان ساکنین نواحی جنوب شرقی قاره آسیا وجود دارد نیز خود یکی از دلایل انقراض ببرها است. اهالی کشور مالزی معتقدند که بایستی ناخن ببر به گردن کودک انداخت تا از چشم بد مصون بماند. آنها همچنین به وجود یک ماده سمی کشنده در تارهای سبیل ببر معتقدند. از سوی دیگر اهالی کشور اندونزی اندام‌های ببر را دارای خواص درمانی می‌دانند و مؤثرترین دارو جهت تقویت قوای جنسی مردانه را دارویی می‌دانند که از این حیوان گرفته می شود. اهالی کشورهای پاکستان و هند نیز بر این باورند که این داروها قادرند باروری افراد نازا را افزایش دهند.
در این نواحی جگر، چربی، استخوان و سایر اندام‌های ببر مانند داروهای قاچاق، بازار سیاه خاص خود را دارند. این اعتقادات دلیلیاست بر افزایش شکار این حیوان و در نتیجه از دلایل انقراض ببر به شمار می روند.
نابودی جنگل‌ها یکی دیگر از دلایل انقراض ببرها
در این میان، آنچه حتی از اقدامات غیر اخلاقی شکارچیان غیرقانونی اهمیت بیشتری پیدا می کند، قطع کردن درختان به دلایل مختلف است که با از بین بردن زیستگاه طبیعی ببر روزبه‌روز عرصه را بر وی تنگ تر می کند. سوزاندن جنگل ها جهت تغییر کاربری اراضی جنگلی نیز یکی دیگر از این اقدامات مخرب است که باعث آوارگی ببرها شده است.
محافظت ناکافی یکی از دلایل انقراض ببر ها
خبرها نشان می دهند که کشورهای عضو «کنوانسیون جهانی تجارت گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض» موسوم به سایتس (CITES) انتقادات شدیدی را در زمینه محافظت از ببرها به مقامات هند وارد آورده اند. این کشورها در این زمینه به نخست وزیر وقت هند، مانهومان سینگ (Manmohan Singh) اخطار داده اند. طبق گفته آنها فقدان تسهیلات محافظتی موجب بالا رفتن میزان شکار غیرقانونی ببرها شده که خود یکی از دلایل انقراض ببرها به شمار می رود. طبق اطلاعات مندرج در این گزارش، افراد جنگل بان و محیط بان در زمان مأموریت خود تنها به باتون مجهز هستند که حتی برای حفظ جان خود این مأموران نیز کفایت نمی کند.
قاچاق ببر یکی از دلایل انقراض ببر ها
مدتی قبل مقاله ای در روزنامه «عصر آسیا» (Asian Age) به چاپ رسید که از مفقود شدن چیزی قریب به چهارصد و یازده قلاده ببر حکایت می کرد. نزدیک به شصت قلاده از این ببرها در اثر عوامل طبیعی مرده اند و هنوز ردی از باقی آنها یافت نشده است. بعد از انتشار این مقاله مانهومان سینگ نیروهای پلیس را موظف به بررسی موضوع شکار و خرید و فروش غیرقانونی ببرها ساخت. این بررسی ها نشان داد که قاچاق ببر همانند گذشته به یکی از دلایل انقراض ببر ها تبدیل شده است. آنطور که آمار غیررسمی نشان می دهد این ببرها در بازار سیاه با نرخ هزار و پانصد دلار خرید و فروش می شوند. علاوه بر این اندام های این حیوان به طور کلی با نرخی نزدیک به پنجاه هزار دلار خرید و فروش می شود.
انقراض ببر ها بر اثر محدودیت زیستگاه و کمبود خوراک
طبق گزارش ها و آمارهای به دست آمده، بزرگترین تهدیداتی که در حال حاضر متوجه ببر های هند هستند از این قرارند: شکار غیر مجاز و بیش از حد، کاسته شدن از میزان زیستگاه ببر که در اثر از بین رفتن بیشه ها و جنگل ها در اثر اقدامات صنایع اتفاق افتاده، ایجاد جاده های جدید و متعدد، وسعت یافتن شهر ها و دیگر مسائل مربوط به پیشروی هند در راستای توسعه یافتن.
کوچک شدن جنگل ها به دلایل مورد اشاره، موجب شده است تا این حیوان دچار کمبود شکار و خوراک شود. همین عامل سبب می شود تا ببر ها به دلیل نیاز خود به خوراک به سمت نواحی مسکونی راهی شوند که چنین مسئله ای خطرات زیادی را برای بشر و ببر در پی خواهد داشت. این مسئله موجب شده است تا در کل جهان شاهد درگیری ببر ها با دامپروران و مزرعه دارانی باشیم که محل فعالیت آنها در نزدیکی محیط زیست این حیوان قرار دارد.
به صدا درآمدن زنگ خطر انقراض ببر سیبری
شکارچیان غیرقانونی هر روزه گوشه گوشه ی طبیعت را زیر پا می گذارند تا مگر بتوانند ببری شکار کنند. این اقدامات واکنش گروهی از فعالان محیط زیست را بر انگیخته است. بعد از هند، قسمت های شرق روسیه مهم ترین محل سکونت ببر ها به شمار می روند. به ببرهای ساکن این ناحیه ببر سیبری یا ببر آمور (Amur) گفته می شود. پس از فروپاشی شوروی سابق در سالهای 1990 تا 1991، شرایط نابسامانی در این منطقه ایجاد شد. این نابسامانی تا حدی بود که طبق گزارش ها هر سال هفتاد قلاده ببر توسط شکارچیان غیرقانونی شکار می شدند.
فعالان عرصه جلوگیری از انقراض ببر ها
افراد مسئولی در جهان وجود دارند که بی‌وقفه زمان و انرژی خود را صرف نجات طبیعت و موجودات آن می‌کنند! آنها دلسوزانه در بخش‌های مختلفی کار می‌کنند و فعالیت‌های گوناگونی دارند، تلاش برای حفظ زیستگاه‌ها، مبارزه با شکار غیرقانونی و افزایش آگاهی جهانی نسبت به اهمیت گونه‌ها از جمله این اقدامات است. این افراد در یک نبرد سخت تلاش می‌کنند، اما اشتیاق و تعهدی بی‌پایان به کار خود دارند. در ادامه برخی از فعالان عرصه جلوگیری از انقراض ببرها را معرفی نموده‌ایم.
استیو گلستر (Steve Galster)
همزمان با این وقایع شخصی به اسم استیو گلستر (Steve Galster) مؤسسه ای را در آمریکا تأسیس کرد. این مؤسسه که عمده فعالیت آن حمایت از حیات وحش است، «مددرسان حیات وحش» یا Wild Aid نام دارد. گلستر به شدت به ببرها علاقمند بود. نگرانی‌های وی نسبت به امکان انقراض ببرها او را واداشت تا به هر شکل ممکن جهت جلوگیری از این اتفاق اقدام کند. گلستر برنامه‌ای تحت عنوان «عملیات بازرسی ببر» (Inspection Tiger) ارائه داد.
فعالان این برنامه که مهم ترین هدف آن جلوگیری از انقراض ببرها در اثر شکار غیرقانونی بود، مانند نیروی پلیس زیست محیطی عمل می‌کنند. این برنامه در قالب برنامه ای دولتی فعالیت می کند. با اینحال کلیه نیازهای مالی آن به دست سازمان‌های جهانی حفاظت از حیات وحش برآورده می گردد. در حال حاضر شش گروه بازرسی در قالب این برنامه در سراسر روسیه و کشورهای شرق دور مشغول به فعالیت هستند.
ادامه تلاش ها جهت جلوگیری از انقراض ببر ها
پس از این اقدامات استیو گلستر پروژه محافظت از حیات وحش خود را تا نواحی جنوب شرقی قاره آسیا گسترش داد. پس از شروع این پروژه تعداد ببر های این نواحی ثابت مانده است. مقامات کشور تایلند در ابتدا اهمیت زیادی برای حفاظت از ببرها قائل نشدند و این پروژه در تایلند نتیجه ای نداشت. اما پس از کشته شدن دو تن در ارتباط با موضوع قاچاق ببر در تایلند، مقامات این کشور تلاش کردند اقداماتی جهت محافظت از این حیوان و جلوگیری از انقراض ببر ها در این خطه انجام دهند. با اینحال به دلیل پایین بودن مبلغ جریمه این اقدامات از بازدارندگی لازم برخوردار نیستند. در نتیجه گروه های حفاظتی نیز تلاش برای جلوگیری از انقراض ببر ها را جدی نمی گیرند.
آندری یورچنکو (Andrei Yurchenko)
سرپرستی یکی از این گروه های فعال بر عهده یک نظامی روس بازنشسته به نام آندری یورچنکو (Andrei Yurchenko) است. گروه تحت سرپرستی وی در فاصله 16 کیلومتری مرز چین فعالیت می‌کنند. نیروهای یورچنکو مدتی قبل یک فقره پوست ببر را که در اختیار یکی از عضوهای پارلمان محلی بود ضبط کردند. یورچنکو موفق نشد این شخص را به شکار غیرقانونی ببر متهم کند. پوست ببر مذکور نشان از کشته شدن آن توسط گلوله داشت. با اینحال یورچنکو ادله‌ای دال بر اثبات مدعای خود به دست نیاورد. عضو پارلمان مذکور پوست ببر را به مقامات تحویل داد و پس از پرداختن مبلغ جریمه اندکی معادل پنجاه دلار آمریکا، سمت خویش را پس گرفت.
یورچنکو با کارگذاری یک ردیاب در پوست ببر ضبط شده آن را به شکل طعمه‌ای جهت تعقیب و یافتن فروشندگان غیرقانونی پوست ببر مورد استفاده قرار داد. به این وسیله گروه یورچنکو موفق شدند رد پوست ببر را گرفته و شیوه خارج شدن آن را از کشور دنبال کنند. شبکه تلویزیونی BBC و گروه سازندگان مستند قاچاق ببر به وسیله دوربین های مخفی متعدد از این عملیات مخفیانه تصویربرداری کردند.
انسان، متهم اصلی پرونده انقراض ببرها
گروهی از متخصصین و محققین آمریکایی اخیرا مطالعاتی بر روی خصوصیات زیستی ببر ها انجام داده اند. این پژوهش ها مسائلی مانند محدوده ی حرکتی ببر ها، اثرات فعالیت های زراعتی بر مسیر حرکت ببر ها و مناطق عبور و مرور آنها را مورد مطالعه قرار داده اند. یافته های این پژوهش ها نشان می دهد که اقدامات بشری، نواحی شهری و مملو از جمعیت و مسیرهای پر عبور و مرور با اثرات ویرانگر خود می تواند به مرور زمان موجب انقراض ببر ها گردد.
این بررسی‌ها نشان می‌دهند که با وجود اینکه هنوز تا انقراض ببر ها به طور کامل فرصت وجود دارد، اما تعداد آنها به شدت رو به کاهش است. عامل اصلی این مسئله مداخلات بشر و دست درازی های متعدد وی به طبیعت است که به نوبه خود موجب ایجاد دگرگونی در زیستگاه ببر ها و حفاظتگاه ها شده است.