آشنایی با پارک های ملی خجیر، سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود - 2
در قسمت اول مقاله «آشنایی با پارک های ملی خجیر، سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود» دیدیم که این سه منطقه در واقع یک منطقه تحت عنوان منطقه حفاظت شده جاجرود شناخته شده اند، که پس از انقلاب اسلامی از یکدیگر جدا گشتند، و بین آن ها فاصله افتاد. همچنین ویژگی های گیاهی و جانوری موجود در این مناطق را نیز مورد بحث قرار دادیم. در قسمت دوم این مقاله اطلاعات بیشتری در مورد منطقه حفاظت شده جاجرود خدمت شما عزیزان ارائه نموده ایم. با ما همراه باشید.
نوع خاک بستر منطقه حفاظت شده جاجرود
به طور کلی با استفاده از مطالعات پوشش گیاهی و شرح گیاهان شناسایی شده، مشخص می گردد که منطقه حفاظت شده جاجرود از نظر تنوع خاکی از حالت یکنواختی برخوردار می باشد و به جز نواحی گچی و مارنی محدودی در سطح منطقه، سایر نقاط خاک زراع و نسبتاً مرغوب و در چندین منطقه هم ارتفاعات صخره‌ای می باشد.
تنوع پوشش گیاهی موجود در منطقه حفاظت شده جاجرود
29 تیپ گیاهی در منطقه حفاظت شده جاجرود شناسایی گشته است، به صورتی که تراکم گیاهی در دو کلاس 25 – 10% و 50 – 25% مشاهده می گردد. از گونه های عمده گیاهی منطقه می توان به آستراگالوس، آرتمیزیا، بروموس، آمیگدالوس، ارینژیوم، زیگوفیلوم و ... اشاره نمود.
پستی و بلندی های بستر منطقه حفاظت شده جاجرود
در کل حوزه دشت و سردشت جزء زمین های چیره می باشد، که در قسمت انتهایی جنوب و جنوب غربی مشاهده می گردد. پست ترین منطقه حوزه مورد مطالعه 1000 متر بالاتر از سطح دریا و بلندترین آن 2600 متر بالاتر از سطح دریا می باشد. فراوان ترین ارتفاع از نظر وسعت 1200 تا 1800 متر از سطح دریا می باشد و بر اساس کلاس های ارتفاع تهیه شده ارتفاعات (1400 تا 1800) وسعت بیشتری از سطح کل منطقه را اشغال می نماید. قسمت اعظم محدوده مورد مطالعه کوهستانی و تپه‌ماهوری و دربردارنده دامنه جنوبی رشته کوه های البرز مرکزی می باشد.
از نظر زمین شناسی می توان گفت که محدوده مورد مطالعه از نظر چینه شناسی، ژئومرفولوژی، حساسیت به فرسایش و نفوذپذیری وضعیت مناسبی دارد.
کاربری زمین های منطقه حفاظت شده جاجرود
در کل حوزه دشت و سردشت جزء زمین های چیره می باشد، که در قسمت انتهایی جنوب و جنوب غربی مشاهده می گردد. پست ترین منطقه حوزه مورد مطالعه 1000 متر بالاتر از سطح دریا و بلندترین آن 2600 متر بالاتر از سطح دریا می باشد. فراوان ترین ارتفاع از نظر وسعت 1200 تا 1800 متر از سطح دریا می باشد و بر اساس کلاس های ارتفاع تهیه شده ارتفاعات (1400 تا 1800) وسعت بیشتری از سطح کل منطقه را اشغال می نماید. قسمت اعظم محدوده مورد مطالعه کوهستانی و تپه‌ماهوری و دربردارنده دامنه جنوبی رشته کوه های البرز مرکزی می باشد.
| کاربری فعلی اراضی | مراتع | کشاورزی | باغات | جنگل | بیشه زار | گچی و شور | مناطق سنگی | بستر رودخانه |
| درصد در منطقه حفاظت شده جاجرود | 87.53 | 0.48 | 1 | 0.82 | 1.13 | 6.12 | 2.48 | 0.44 |
| درصد در پارک ملی خجیر | 86.12 | 0.66 | 3.21 | - | 4.31 | - | 4.64 | 1.24 |
| درصد در پارک ملی سرخه حصار | 90.65 | - | 0.32 | 1.47 | 2.47 | - | 5.09 | - |
مساحت و شیب منطقه حفاظت شده جاجرود
سطح منطقه حفاظت شده جاجرود معادل 4300 هکتار است، که 6% از کل منطقه را شامل می گردد، و دارای شیبی بالاتر از 65% می باشد. این مناطق پر شیب از لحاظ اکولوژیکی مناطقی بوده که با آن باید با احتیاط برخورد گردد.
بخش جنگلی منطقه حفاظت شده جاجرود
بخش کوچکی از زمین ها که عمدتاً شامل کوه های آراه کوه، سولک و یعقوب خان می باشد، زیر پوشش درخت و درختچه‌های جنگلی می باشد. به طور کلی در کنار مسیل ها و دره های آبدار و حاشیه رودخانه‌ها تک درخت یا درختچه هایی به چشم می خورد، اما در حقیقت نمی توان اسم جنگل را روی آنان گذاشت. در محدوده سرخه حصار بخش کوچکی از زمین ها به صورت بیشه‌زار و پارک جنگلی اداره می گردد.
وسعت زمین های جنگلی در دست کاشت و دست کاشت و بیشه زار در پارک ملی سرخه حصار 1420 هکتار و در پارک جنگلی خجیر 464 هکتار بیشه زار می باشد.
رودخانه های موجود در منطقه حفاظت شده جاجرود
بر پایه مطالعات اقلیمی صورت گرفته بر مبنای روش آمبرژه، اقلیم غالب در منطقه، اقلیم نیمه مرطوب سرد تعیین گشته است. برخی از شعبه های چند رودخانه مهم در منطقه حفاظت شده جاجرود به شرح زیر در جریان می باشد:
- رودخانه جاجرود و بخشی از رودخانه دماوند؛ که در شرق محدوده به جاجرود ریخته می شود.
- رودخانه رودهن؛ مرز شرقی محدوده را تشکیل داده است.
- حوضه آبریز جاجرود تا محل حمامک یا محل ورود به دشت ورامین؛ را می توان به دو واحد حوضه آبریز جاجرود و لواسانات و حوضه آبریز دماوند تقسیم بندی نمود. و همین طور سرشاخه‌های مهم رودخانه جاجرود شامل موارد زیر می گردند:
- آب میگون آب آهار
- رودخانه افجه
- رودخانه لوارک
که قبل از سد لتیان به هم پیوسته و در پایین دست رودخانه دماوند با سرشاخه هایی مانند ایرا و کریتون در محل ماملو به جاجرود ملحق و در جهت جنوب طی مسیر می نماید و پایینتر از روستای حمامک در دشت ورامین پراکنده می گردد.
طبق مطالعات فیزیوگرافی و گزارشات که در مورد آبراهه ها منطقه انجام و تهیه شده به تعداد زیادی چاه، قنات و چشمه اشاره گردیده است، به صورتی که منطقه مورد مطالعه بر طبق آخرین آماربرداری، 707 حلقه چاه در لواسانات وجود دارد، از این مقدار فقط 16 حلقه آن چاه عمیق بوده و بقیه چاه ها نیمه عمیق هستند. همچنین تعداد قنات های منطقه در لواسانات 38 رشته بوده که سالانه از آن‌ها 6 میلیون متر مکعب آب برداشت می گردد. همچنین منطقه جاجرود به دلیل وضعیت طبیعی مناسب دارای تعداد زیادی چشمه می باشد، به طوری که فقط در محدوده لواسانات 74دهنه چشمه وجود دارد، که قسمت عمده آب آن به مصارف کشاورزی اختصاص داده می گردد.
گونه های جاندار موجود در منطقه حفاظت شده جاجرود
در منطقه تعداد 118 گونه پرنده و 38 گونه پستاندار و 27 گونه خزنده زندگی می نمایند. سه گونه پلنگ، قوچ، آهو حمایت شده و یک گونه دیگر به نام پازن در معرض خطر می باشند. از پرندگان موجود در منطقه جاجرود هم تعداد 18 گونه حمایت شده و هفت گونه در خطر انقراض و یک گونه آسیب پذیر می باشد، که همگی جزء پرندگان غیر بومی منطقه می باشند. که در ادامه نام برخی از حیوانات موجود در منطقه حفاظت شده جاجرود آورده شده است:
- پازن (Capra aegagrus)
- قوچ و میش (Ovis ammon)
- پلنگ (Pantherapardus)
- گرگ (Canis lupus)
- روباه (Vulpes vulpes)
- شغال (Canis aureus)
- گربه وحشی (Felis catus)
- کفتار (Hyaena Hyaena)
- سیاه گوش (Lynx lynx)
- گراز (Sus scrofa)
- تشی (Hystrix indica)
- گورکن (Meles meles)
- خرگوش (Lepuscapensis)
- هامستردم دراز (Calomyscus bailwardi)
- جرد ایرانی (Merionespersicus)
- موش صحرایی (Apodemus sylvaticus)