معرفی انواع چرخ ماهیگیری و اجزای آن ها

نحوه انتخاب یک قرقره یا چرخ ماهیگیری می‌تواند یک چالش بزرگ برای تازه‌واردان باشد؛ زیرا با انواع بسیار متنوعی مواجه می‌شوند که هر کدام برای یک تکنیک خاص طراحی شده‌اند. به طور کلی، قرقره‌های اسپینینگ برای لورها و طعمه‌های کوچک بهترین کارایی را دارند، در حالی که چرخ ماهیگیری بیت کستینگ برای طعمه‌های سنگین‌تر مناسب است. در پایان این راهنما، می‌فهمید که چگونه یک قرقره ماهیگیری را متناسب با سبک ماهیگیری خود انتخاب کنید.

انواع چرخ ماهیگیری؛ آشنایی با انواع چرخ ماهیگیری

به طور کلی، 4 نوع قرقره وجود دارد: اسپینینگ (Spining)، قرقره‌های اسپین‌کست (Spincasting)، بیت‌کستینگ (Baitcasting) و فلای فیشینگ (Fly Fishing). برای کمک به شما در انتخاب قرقره مناسب برای ماهیگیری، هر یک از انواع چرخ ماهیگیری و مزایای عملکردی آنها را برای سبک ماهیگیری و سطح مهارت شما در ادامه آورده‌ایم.

چرخ ماهیگیری اسپینینگ (Spinning)؛ انواع چرخ ماهیگیری

چرخ اسپینینگ (Spinning reel) یا اسپول ثابت، از انواع چرخ ماهیگیری است که در ایران به طور گسترده و متداول کاربرد دارد و از سایر چرخ‌ها شناخته شده‌تر است. از ویژگی‌های مثبت این چرخ‌ها می‌توان به امکان استفاده ساده و عدم پیچیده شدن نخ اشاره نمود. با وجود اینکه این چرخ‌ها قدرت کمتری نسبت به چرخ‌های اسپول متحرک دارند، ولی بسیاری از ماهیگیران آن‌ها بر سایر انواع چرخ ماهیگیری ترجیح می‌دهند.

قرقره‌های اسپین‌کست (Spincasting)؛ انواع چرخ ماهیگیری

چرخ ماهیگیری اسپین کستینگ (Spincast Fishing Reel) حالتی سر بسته دارد، تمامی بخش‌های مهم آن در داخل آن و زیر یک مخروط دماغه‌ای قرار گرفته‌‍اند، نخ ماهیگیری از درون یک سوراخ در درپوش عبور می‌کند. پشت چرخ دکمه‌ای وجود دارد که زمانی که به سمت جلو پرتاب می‌کنید، باید آن را به سمت پایین فشار دهید. زمانی که شما دکمه را در حین پرتاب نمودن فشار دهید، نخ از آن خارج شده و زمانی که شما دکمه را رها می‌سازید، نخ متوقف می‌شود. 

استفاده از چرخ اسپین کست بسیار ساده است، و انتخابی ایده آل برای ماهیگیرهای مبتدی خواهد بود. شما با هیچ جهش به عقب و پیچ خوردگی نخ و گیری بر نخواهید خورد. همچنین چرخ اسپین کست ارزانتر از سایر انواع چرخ ماهیگیری است. اما مشکلی که در مورد این نوع چرخ وجود دارد این است که دقیق نیست و برد پرتاب آن به بلندی سایر انواع چرخ ماهیگیری نیست.

چرخ ماهیگیری بیت‌کستینگ (Baitcasting)؛ انواع چرخ ماهیگیری

چرخ بیت کستینگ برای ماهیگیری دریایی و صید ماهی‌های بزرگ طراحی شده است. این نوع چرخ با پایه‌هایی کوتاه، بر روی چوب‌های سنگین دریایی قابل نصب است. قسمت اسپول یا کاسه چرخ کستینگ متحرک بوده و نخ به طور مستقیم بر روی آن جمع می‌شود. این چرخ منحصر به فرد و جالب به خاطر قدرت بالایی که دارد برای صید ماهی‌های دریایی و همچنین رودخانه‌ای کاربرد دارد.

در حقیقت چرخ بیت کستینگ (Baitcasting Fishing Reel)، پیشرفته‌ترین نوع چرخ در میان انواع چرخ ماهیگیری است. به این معنا که این چرخ نیازمند مهارت و تمرین زیادی است، تا بتوانید به طور مؤثری از آن‌ها استفاده کنید. بنابراین این نوع چرخ مناسب ماهیگیران حرفه‌ای بوده که از تجربه بالایی برخوردار هستند.

در این چرخ ماهیگیری، با آزاد شدن نخ، اسپول می‌چرخد. هر چند استفاده از این چرخ، نسبت به انواع چرخ ماهیگیری اسپینینگ و اسپین کستینگ مشکل‌تر است و نیازمند تسلط بالایی دارد، اما این چرخ‌ها بیشترین دقت و برد پرتاب را دارا هستند. به این صورت که زمانی که شما یک چرخ ماهیگیری بیت کستینگ را به دست بگیرید، می‌توانید عملکرد و پیشرفت بالایی در مسابقات ماهیگیری داشته باشید. همچنین این نوع چرخ امکان باز پس گیری قدرتمندی را فراهم می‌آورد که سبب می‌شود برای صید ماهی‌های فایتر (Fighting fishes) عالی باشند.

مدل‌های جدید چرخ بیت کستینگ (چرخ بیت رانر Baitrunner)، یک کنترل کننده پرتاب (دکمه بایت رانر) دارد که باعث می‌شود پرتاب راحت‌تر انجام گیرد و از پیچیده شدن نخ هم جلوگیری به عمل آید. اما نکته مهم اینجاست که به هنگام استفاده از این نوع چرخ‌ها به منظور داشتن یک پرتاب کامل و موفقیت آمیز، نیازمند کسب مهارت لازم هستید. عموما بعد از پرتاب، می‌توانید با انگشت شصت خود بر اسپول چرخ، فشار کم و یکنواختی وارد کرده و تا حد زیادی از پیچ خوردن نخ جلوگیری نمایید.

چرخ ماهیگیری فلای فیشینگ (Fly Fishing)؛ انواع چرخ ماهیگیری

چرخ پشه (Fly Fishing Reel) بر روی چوب پشه متصل شده و برای ماهیگیری به روش پشه کاربرد دارد؛ نخِ نصب شده بر روی آن هم، نخ پشه خواهد بود. چرخ پشه یک قرقره‌ ساده می‌باشد، که نخ پشه روی آن جمع می‌شود. ولی امکان پرتاب نخ را ندارد. هر چند در انواع چرخ ماهیگیری جدید، این نوع چرخ جهت افزایش کارایی و بهینه‌سازی قدرت آن، از تکنولوژی جدید و بلبرینگ و قطعات کمکی بهره گرفته شده است.

اجزای مهم چرخ ماهیگیری

هنگام یادگیری نحوه ماهیگیری، آشنایی با قطعات در انواع چرخ ماهیگیری و آنچه هر قسمت آن انجام می‌دهد بسیار مهم است. قرقره‌های اسپینینگ ساده‌تر هستند و به طور کلی محبوب‌ترین نوع قرقره برای مبتدیان هستند زیرا استفاده از آنها آسان است و نسبت به قرقره‌های بیت کستینگ کمتر مستعد گره خوردن هستند. در ادامه توضیحاتی در مورد قطعات چرخ خواهیم داشت، چرا که هر چرخ از قطعات مختلفی ساخته شده و نیاز است هر ماهیگیری با کاربرد هر یک از آنان آشنا باشد. 

اسپول (قرقره)؛ اجزای چرخ ماهیگیری

انواع مختلف اسپول (قرقره) یا کاسه چرخ ماهیگیری از جنس‌های آلومینیوم، گرافیت و انواع قدیمی آن از جنس چدن و برنج هستند. دور دهانه‌ عمیق اسپول محل جمع شدن نخ ماهیگیری است. روی بدنه اسپول نوشته می‌شود که: میزان ظرفیت اسپول برای جمع نخ، برای انواع نخ با ضخامت‌های مختلف چقدر است. نکته جالب توجه اینجاست که دهانه‌ اسپول باید عمق مناسبی برای جای دادن نخ مورد نیاز داشته باشد.

همچنین اسپول باید دارای سطحی یکنواخت، صاف، صیقلی و به اندازه کافی پهن باشد تا به هنگام پرتاب حداقل اصطکاک و حداکثر برد پرتاب پدید آید. انواع فلزی اسپول دوام بالا دارند، در حالی که انواع گرافیتی سبک وزن هستند.

ضریب چرخ دنده؛ اجزای چرخ ماهیگیری

ضریبی که به ازای یک بار چرخاندن دسته چرخ، میزانی از نخ به دور اسپول پیچیده می‌شود را ضریب چرخ دنده می‌گویند. به این مفهوم که زمانی که یک دور دسته چرخ را می‌چرخانید، چند دور کامل کمان چرخ به دور اسپول خواهد چرخید. در حقیقت نسبت چرخ دنده‌ها، چگونگی سرعت جمع شدن نخ به میزان چرخاندن دسته چرخ توسط ماهیگیر را نشان می‌دهد.

در انواع چرخ ماهیگیری، ضریب چرخ دنده خیلی بالا هم خوب نیست، چرا که در این صورت در مدتی کوتاه، در اثر جمع شدن زیاد نخ، فشار بسیاری بر ماهی وارد شده و ممکن است دهان ماهی پاره شود.

همچنین ضریب چرخ دنده پایین در پرتاب‌های بلند، به هنگام جمع نمودن یخ، وقت ما را هدر خواهد داد.

خوشبختانه انواع چرخ ماهیگیری وجود دارند که دو سرعته هستند، به این شیوه که برای جمع کردن نخ به صورت خالی (سرعت بالاتر) و هنگام صید ماهی (سرعت پایین تر) یک سوئیچ برای تغییر ضریب چرخ دنده وجود دارد. چرخ‌های دو سرعته با وجود قابلیتی که دارند، ولی به علت گران قیمت بودنشان، ارزش خرید ندارند.

سیستم ترمز؛ اجزای چرخ ماهیگیری 

یک چرخ ماهیگیری باید دارای سیستم ترمز کاملا محکم، قابل اطمینان و بدون خلاصی باشد. زمانی یک چرخ را بهترین می‌نامیم که بعد از فعال نمودن ترمز آن، بلافاصله دسته چرخ در آن مکان برای حرکت رو به عقب قفل گردد و هیچ گونه خلاصی نداشته باشد. 

 سیستم کلاچ؛ اجزای چرخ ماهیگیری 

به طور معمول سیستم کلاچ در عقب یا جلوی انواع چرخ ماهیگیری قرار می‌گیرد. در برخی از چرخ‌ها دو کلاچ وجود دارد که یکی از آن در جلوی چرخ ماهیگیری، و یکی در عقب آن قرار گرفته است. چرخ‌هایی که سیستم کلاچشان در جلو قرار گرفته است، قویتر و از لحاظ عملکرد از انواع کلاچ عقب بهتر می‌باشند. هرچند کارایی چرخ کلاچ عقب ساده‌تر است. 

در سال‌های اخیر نوعی چرخ ماهیگیری به بازار آمده  که دارای کلاچی قوی در جلوی آن و کلاچی ضعیف‌تر در عقب آن است. این نوع کلاچ‌ها، دسته‌ای جهت سوئیچ بین دو کلاچ دارند. این نوع چرخ‌های دارای دو کلاچه، برای ماهیگیری به روش انتظاری و به ویژه صید ماهی کپور کاربرد دارند. 

همیشه به هنگام خرید انواع چرخ ماهیگیری، به نوع و سالم بودن آن توجه داشته باشید. برای تشخیص یک کلاچ خوب، باید دقت کنید که اولا کلاچ در یک فاصله‌ی کوتاه، شل و سفت گردد، تا به هنگام صید ماهی‌های بزرگ وقت شما را هدر ندهد و تمرکز شما را بر هم نزند. دوما کلاچ باید نخ را به صورت یکنواخت و نه به صورت ضربه ای از روی اسپول آزاد نماید. 

بلبرینگ؛ اجزای چرخ ماهیگیری 

بسته به نوع چرخ ماهیگیری که قصد خرید آن را دارید، تعدادی بلبرینگ بر روی بخش‌های متحرک چرخ سوار می‌شود. کار بلبرینگ‌ها، کمک به ایجاد حرکتی روان و نیروی بیشتر در انواع چرخ ماهیگیری است. قطعا چرخی که تعداد بلبرینگ‌های بیشتری داشته باشد، قدرت، روانی و کارایی بیشتر دارد.

کیفیت مونتاژ قطعات در انواع چرخ ماهیگیری

در خرید انواع چرخ ماهیگیری، اینکه متوجه شوید کیفیت مونتاژ قطعات چگونه است، نیاز است که یک بار یک چرخ مرغوب را در دست بگیرید و دسته آن را بچرخانید، تا معیاری از کیفیت یک چرخ خوب را به دست بیاورید؛ در این صورت با امتحان نمودن چرخ‌های دیگر و مقایسه عملکرد آنان، متوجه کیفیت آنان خواهید گشت.

هیچ گاه از روی کنجکاوی، قطعات چرخ را باز و بسته نکنید. توجه داشته باشید که تمامی اجزای چرخ باید در جای خود محکم و بدون هیچ گونه خلاصی قرار داشته باشند. اگر جنس بدنه چرخ از آلیاژ فلزی باشد، دوام بیشتری خواهد داشت. 

کدام یک از انواع چرخ ماهیگیری را تهیه کنیم؟

برای ماهیگیران متوسط، چرخ ماهیگیری اسپینینگ بهترین انتخاب است زیرا دقت و برد پرتاب بیشتری دارد. هر چند تسلط پیدا کردن بر کار با چرخ ماهیگیری اسپینینگ سخت‌تر از چرخ اسپین کست است. بنابراین اگر شما به اندازه کافی تجربه دارید، احتمالا بتوانید بدون اتلاف وقت بر کار با چرخ اسپینینگ تسلط یابید. 

به طور حتم چرخ ماهیگیری بیت کستینگ برای بسیاری از افراد ماهیگیر حرفه‌ای و با تجربه بهترین است. این چرخ می‌تواند نخ‌های سنگین تر را نگه دارد و قدرت بیشتر به شما بدهد تا بتوانید ماهی‌های جنگنده و بزرگتر و سریع تر را صید نمایید.

درست است که عادت کردن به ماهیگیری با این نوع چرخ زمانبر است و شما به مقداری تمرین نیاز خواهید داشت، اما زمانی که بتواند بر کار با این چرخ ماهیگیری بایت کستینگ تسلط یابید، مطمئنا متوجه می شوید که پیشرفت قابل توجهی در توانایی های ماهیگیری خود با چرخ بایت کستینگ دارید. 

همان طور که در این مقاله از مجموعه مقالات آموزش ماهیگیری وبسایت تارگتینو اشاره شد، فرقی نمی‌کند که سطح تجربه و مهارت شما در چه حدی باشد، در هر صورت برایتان انواع چرخ ماهیگیری مناسب وجود دارد. به هنگام خرید اطمینان حاصل نمایید تا چرخی را خریداری کنید که با چوب شما به خوبی کار کند و شما در نگه داشتن و پرتاب نمودن آن راحت باشید، به این نحو می‌توانید لذت یک ماهیگیری مفرح را بچشید!