علم انسان شناسی زیستی چیست؟

انسان شناسی زیستی (Biological anthropology) یکی از زیرشاخه‌های علم انسان شناسی است. این علم به ویژگی‌های زیستی و جسمانی بشر و روند تکامل فیزیکی وی و همچنین تفاوت‌های زیستی بین انسان‌های مختلف می پردازد. این شاخه از علم انسان شناسی زیستی از سویی به بررسی سرچشمه ی دگرگونی‌ها و اختلافات بین اعضای یک گروه پرداخته و از سوی دیگر این عوامل را در میان گروه‌های مختلف بررسی می‌کند. البته علم دیرین- انسان شناسی یا دیرینه شناسی قبلاً به بررسی دگرگونی‌هایی پرداخته که پیش از این در طول زمان در بشر پدیدار شده است. با اینحال بایستی در نظر داشته باشیم که تحولات بشر اگر چه با سرعت پایین، کماکان تداوم پیدا می‌کند.

تاریخ انسان شناسی از علم انسان شناسی زیستی می‌گوید

یکی از موارد لازم در رشته انسان شناسی زیستی، بررسی تفاوت‌های انسان‌های گوناگون با در نظر گرفتن نشو و نمو و تفاوت های کالبدی آنهاست. سنجش مقایسه‌ای وضعیت جسمی، متابولیسمی و زیست شیمیایی بدن انسان‌های متعلق به گروه‌های متفاوت یکی دیگر از اقدامات انجام گرفته در رشته انسان شناسی زیستی است. علاوه براین انسان شناسی زیستی از سویی به بررسی سنجش‌های متفاوت بدنی بین انسان‌های مختلف می‌پردازد و از سوی دیگر این عوامل را در میان گروه‌های مختلف مقایسه و بررسی می‌کند. دانشمندان و پژوهشگران رشته‌ی انسان شناسی زیستی، از هر گروه انسانی نمونه‌ی متوسطی جمع آوری می‌کنند. آنها از این نمونه‌ها برای پژوهش در زمینه‌ی نشو و نمو انسان استفاده می‌کنند. در واقع در بعضی از محافل علمی از این شاخه از رشته انسان شناسی زیستی با عنوان زیست شناسی انسانی نیز یاد می‌شود.

رابطه علم انسان شناسی زیستی و سایر علوم

از سوی دیگر در علم انسان شناسی زیستی، بررسی ویژگی‌های جسمی و زیستی با در نظر گرفتن دانسته‌های حاصل از تحقیقات علوم اجتماعی و علوم انسانی صورت می‌پذیرد. این بررسی‌ها و پژوهش‌ها با در نظر گرفتن سنگواره‌ها و آنچه از تمدن‌های گذشته باقیمانده انجام می‌شود. غالباً این دیرینه شناسان و انسان شناسان زیستی هستند که فعالین این زمینه را تشکیل می‌دهند. با اینحال به عقیده‌ی عده‌ای می‌توانیم تمامی این گروه را دیرینه شناسان انسانی نیز بدانیم. فلذا منظور از دیرینه شناسی انسانی بررسی و ساختن دوباره‌ی تمدن‌های ماقبل تاریخ و سنگواره‌های نوع بشر و گونه‌های مرتبط با اوست. دیرینه شناسان انسانی جهت تعیین زمان دقیق مواردی که کشف می‌کنند از کمک زمین شناسان و فیزیکدانان نیز بهره مند می‌شوند.

رابطه علم انسان شناسی زیستی و علم ژنتیک جمعیت

در برخی موارد انسان شناسی زیستی عمدتاً با بررسی نسل‌های متوالی نوع بشر توجه خود را به تاریخچه‌ی قدمت دار حیات بشر معطوف می‌دارد. این دو مورد با یکدیگر رابطه‌ی تنگاتنگی دارند. به عنوان نمونه برای بررسی تفاوت‌های زیستی بین نوع بشر، بایستی در زمینه سرمنشأ پیدایش وی نیز اطلاعاتی کسب کرد. یا برای تجسس در موضوع سرمنشأ پیدایش بشر نیز، بایستی به تفاوت‌های زیستی بین نوع بشر کاملاً اشراف داشت. انسان شناسی زیستی به بررسی ویژگی‌های فیزیکی و تفاوت‌ها و تغییرات اشخاص و گروه‌های مختلف انسانی و تحولات این ویژگی‌ها طی نسل‌های متفاوت می‌پردازد. رابطه‌ی نزدیکی میان علم ژنتیک جمعیت (Population genetics) و علم انسان شناسی زیستی شکل گرفته است. چرا که از سویی علم ژنتیک به بررسی تحولات ژنتیکی گروه‌های متفاوت گونه‌های دارای جنس نر و ماده می‌پردازد و از سوی دیگر علم انسان شناسی زیستی با بهره‌مندی از اطلاعات جمعیتی و بوم شناختی انسانی همچون آمار مربوط به موالید، میزان مرگ و میر، مسائل مربوط به تغذیه و شرایط بهداشتی انسان به پیشرفت علم ژنتیک جمعیت یاری می‌رساند.

رابطه علم انسان شناسی زیستی و علم انسان سنجی

از دیگر علوم مورد توجه علم انسان شناسی زیستی می‌توان به علم انسان سنجی (anthropometry) یا سنجش فاکتورهای گوناگون انسانی اشاره کرد. عوامل متعددی هستند که ویژگی‌های کمیتی و وراثتی بشر مانند وزن و قد را مشخص می‌کنند. علم انسان شناسی زیستی با در نظر گرفتن اطلاعات مربوط به اندازه‌گیری سنگواره های موجود این اطلاعات را با انسان کنونی مقایسه می‌کند و از همین راه در ایجاد معرفت نسبت به پیشینه ی نوع بشر نقش مهمی دارد.

پیشرفت زیست شناسی و پیدایش علوم جدید

با پیشرفت عرصه‌های مختلف علمی شاهد ایحاد شاخه‌های نوینی در علم زیست شناسی بوده‌ایم که به جهت کسب معرفت بیشتر درباره بنیاد زندگی بشر ایجاد شده‌اند. در این میان میتوان به علم زیست شناسی مولکولی و همچنین علم ژنتیک مولکولی اشاره کرد که طی چند سال گذشته در نتیجه‌ی پیشرفت‌های حاصله در علم زیست شیمی یا بیوشیمی به وجود آمده‌اند. دانشمندان به چگونگی کارکرد و تکامل یافتن مولکول‌های موجود در سلول‌های انسانی پی برده‌اند. پژوهشگران علم ژنتیک به بررسی تفاوت‌های این عوامل میان اشخاص متفاوت پرداخته‌اند. بالا بودن میزان مولکول‌های موجود در جمعیت‌های گوناگون موجب شده است که این بررسی‌ها بتوانند عوامل ژنتیکی تأثیر گذار در تکامل انسان را شناسایی کنند. با در نظر گرفتن علم ژنتیک، زیست شیمی و خود فرهنگ میتوان به سؤالات علم انسان شناسی زیستی پاسخ داد. مسائل فرهنگی تأثیرات قابل توجهی بر فاکتورهای زیستی می‌گذارند. به عنوان نمونه ازدواج میان قوم و خویشان با منتقل کردن ژن‌های بیماری زا و مغلوب ابتلا به امراض گوناگونی را در پی دارد. علم بوم شناسی انسانی به بررسی تأثیرات دوجانبه بشر و محیط زیست بر یکدیگر می‌پردازد. از دیگر موارد مورد توجه در علم بوم شناسی انسانی، سازش بشر و محیط زیست است.

جمع بندی مبحث انسان شناسی زیستی

در نهایت بایستی عنوان کرد که علم انسان شناسی زیستی به بررسی و مقایسه‌ی تفاوت‌های فیزیکی نوع بشر به هر علت ممکن می‌پردازد. اطلاعات به دست آمده از علم انسان شناسی زیستی بعضاً کاربرد عملی نیز دارند. به عنوان نمونه یافته‌های علم انسان شناسی زیستی، در امور بهداشتی و درمانی، بررسی ارتباط ویژگی‌های جسمانی و بیماری‌های گوناگون، پزشکی قانونی و گاهی جهت طراحی لوازم کاربردی نوع بشر مانند خودروی سواری و تجهیزات حمل و نقل هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.