تجهیزات تیر و کمان | انواع لوازم تیروکمان و نحوه کار با آنها

ورزش تیراندازی با تیر و کمان یکی از رشته‌های ورزشی پرطرفدار و جذاب، کم خطر و سرگرمی مفیدی برای همه سنین است. یادگیری تیراندازی با تیر و کمان ساده است و سبب تقویت مهارت تمرکز و تعیین هدف می گردد. در تیراندازی با تیر و کمان همچون سایر رشته های تیراندازی، فرد تیرانداز برای بهبود عملکرد و حفظ ایمنی خود، باید وسایل و تجهیزات خاصی را تهیه و در حین تیراندازی با تیر و کمان استفاده نماید. در این مقاله انواع تجهیزات تیر و کمان را معرفی کرده ایم.

تجهیزات تیر و کمان

مهمترین وسیله و تجهیزات برای یک ورزشکار در تیراندازی با تیر و کمان، تیر و کمان اوست. تیر و کمان هر فردی طبق رشته انتخابی وی تهیه می‌گردد و شخص باید از کمان خود به خوبی مواظبت نماید، تا بتواند عملکرد مناسب و ایمنی در حین تیراندازی از خود نشان دهد. 

انواع کمان

یک کمان حداقل از یک رشته، یک دسته و دو قطعه تشکیل شده است. انواع کمان به سه دسته تقسیم می‌شوند: کمان ریکرو (Recurve) که به آن کمان کلاسیک نیز می‌گویند، کمان لانگ‌بو (Longbow) و کمان مرکب (Compound). در ادامه به معرفی هر کدام می‌پردازیم.

کمان ریکرو (Recurve)

کمان ریکرو بسیار شبیه کمان‌های سنتی است که با کمی تغییر در قدرت و دقت بهبود یافته است. امروزه این کمان از کربن یا فایبرگلاس ساخته می‌شود و شامل اجزایی مانند بازو، دسته، ریسمان و ... است. دو انتهای کمان به سمت پشت کمان خمیده شده است. کمان ریکرو برای مبتدیان بسیار مناسب است و مخصوص مسابقات المپیک است. مسابقات آن در بازی های المپیک در فواصل 70، 30 و 18 متر بین زنان و مردان برگزار می‌شود.

کمان مرکب (Compound)

کمان مرکب شباهت زیادی به کمان ریکرو ندارد و کوتاهتر از آن است، اما کمان پیشرفته تری است که دقت و قدرت بالاتری نسبت به کمان ریکرو دارد که در زمان ساخت کمان مرکب برای شکار استفاده می شد. کمان مرکب از قطعاتی مانند بازو، قبضه قرقره، سایت، پیپ سایت، استاب لایزر، شوکر و ... تشکیل شده است و مسابقات آن در بازی‌های المپیک برگزار نمی شود. مسابقات تیراندازی با کمان کامپوند در مسافت های 50، 30 و 18 متری در بسیاری از کشورها برگزار می‌شود.

کمان لانگ‌بو (Longbow)

کمان لانگ‌بو نیز یک کمان سنتی با اندازه بزرگ (2 متر) و D شکل است.  این کمان دارای طراحی طولانی و انحناهای خاصی است که از کمان‌های معمولی آن را متمایز می‌کند. با استفاده از تکنیک‌های خاص، کمان لانگ بو به تیراندازان اجازه می‌دهد تا تیرها را در فاصله‌های طولانی و با دقت بالا پرتاب کنند. این ورزش نیازمند تمرینات مداوم برای بهبود تکنیک و قدرت فیزیکی است. همچنین، در مسابقات کمان لانگ بو، عناصر فلسفی و فرهنگی نیز مورد تاکید قرار می‌گیرند و این ورزش به عنوان یک هنر رزمی نیز شناخته می‌شود.

از جمله مزایای آن می‌توان به انعطاف پذیری، سبکی، زیبایی و از جمله معایب آن می‌توان عدم تناسب هدف گیری، کنترل دشوار و بازده کم اشاره کرد.

انواع تیر

تیرها میله‌های بلندی هستند که دارای اجزای پر مانند در انتهای میله و نوک تیز در جلو هستند. اکثر تیرها از جنس فیبر کربن ساخته می‌شوند؛ زیرا این مواد به ندرت خم شده یا ترک می‌خورند. همچنین از جنس آلومینیوم، فایبرگلاس و چوب نیز ساخته می‌شوند. تیرها از تجهیزات اصلی تیراندازی با کمان هستند. هنگامی که تیرها برای اهداف مختلف استفاده می‌شوند، بسته به نوع هدف، شکل و ویژگی متفاوتی خواهند داشت. به عنوان مثال، یک کلاس کامل از پیکان‌های تخصصی برای شکار ماهی استفاده می‌شوند. 

پایه کمان

هنگام تیراندازی با کمان، از پایه کمان به عنوان نگهدارنده استفاده می‌کنند تا لازم نباشد کمان خود را روی زمین بگذارند. زیرا در صورت گذاشتن کمان روی زمین ممکن است آلودگی‌های روی زمین به کمان آسیب بزنند. برخی از مدل‌ها مجهز به گیره و پایه‌های قابل تنظیم‌اند. به عنوان مثال، پایه‌های تاشو بیشترین کارایی را برای کمان‌های کامپوند دارند. این پایه‌ها دارای گیره‌ای هستند که به بدنه کمان متصل شده و کمان را محکم نگه می‌دارد. پایه‌های تاشو سبک و کوچک هستند و می‌توان آنها را در کیف یا تیردان قرار داد. 

محافظ سینه و بازو

از دیگر تجهیزات تیر و کمان، محافظ سینه و بازو هستند و جنس آن هم طوری است که غیر قابل انعطاف است. این تجهیزات در واقع نگهدارنده بدنه کمان هستند و به تیرانداز کمک می‌کند تا بتواند به سادگی کمان را در دست بگیرد و حرکات تکمیلی پس از پرتاب تیر را به خوبی و صحیح انجام دهد. 

بازو بند 

از دیگر وسایل مورد نیاز جهت فعالیت در رشته ورزشی تیراندازی با تیر و کمان، بازوبند است. در تیراندازی با تیر و کمان، بازوبند می‌تواند از آسیب‌های احتمالی که ممکن است زه به دست بزند، جلوگیری نماید. این بازوبند به طور معمول از جنس چرم ساخته شده تا برای استفاده توسط ورزشکار راحت باشد.

سینه بند 

سینه بند هم با یک بند به قسمت جلویی ورزشکار بسته شده و از گیر نمودن زه کمان با لباس ورزشکار جلوگیری می‌کند. در این صورت هم تیراندازی راحتتر می‌شود و هم لباس و بدن تیرانداز از آسیب‌های احتمالی حفظ می‌شود و همچنین مانع از برخورد زه به هنگام رها نمودن می‌گردد.

تپ یا انگشتی 

از دیگر وسایل و تجهیزات تیر و کمان، تپ یا انگشتی است. انگشتی از انگشتان دست حمایت می‌کند تا در طول تمرین و مسابقه بند انگشتانی که در تماس با زه است، صدمه نبینند و تیرانداز به هنگام کشش احساس راحتی بیشتری نماید. محافظ انگشتان در انواع مختلفی وجود دارد و تیرانداز می‌تواند با توجه به سلیقه خود و کاربرد یکی از آن‌ها را برگزیند.

تیردان 

جهت راحتی تیرانداز و برای اینکه تیرها در کنار او باشند به وسیله‌ای به نام تیردان نیاز دارد. تیردان محل قرار گیری تیرهاست و در کنار تیرانداز قرار گیرد. تیردان یا کوئیور وسیله‌ای مناسب و مطمئن برای حمل تیرها است و کمانداران به راحتی می‌توانند در طی تیراندازی به آن دسترسی داشته باشند. تیردان‌ها در طرح‌های مختلفی از جمله کمری و هیپ عرضه می‌شوند. 

استابلایزر، تجهیزات تیر و کمان

استابلایزرها لوازم جانبی مهمی هستند که به توانایی کماندار برای حفظ تعادل و کنترل در طول شلیک کمک می‌کنند. این دستگاه‌ها به کمان متصل شده و تکانه‌ها را خنثی کرده و ارتعاشات را به حداقل می‌رسانند. استابلایزر در طول و وزن‌های مختلف وجود دارند که به کمانداران اجازه می‌دهد تا تنظیمات خود را بر اساس ترجیحات فردی و شرایط تیراندازی شخصی سازی کنند. برخی از استابلایزرها حتی از فناوری برای کاهش بیشتر نویز و لرزش استفاده می‌کنند و تجربه کلی تیراندازی را بهبود می‌بخشند.

ریلیز کامپوند

در تیراندازی با کمان از لوازم جانبی زیاد و متنوعی استفاده می‌شود که تیراندازی را آسان‌تر می‌کند. به عنوان مثال، کماندارانی از کمان کامپوند استفاده می‌کنند معمولا از یک وسیله کمکی برای کشیدن و رها کردن نخ استفاده می‌کنند. این ابزار، ریلیز کامپوند نام دارد.

سیبل و پایه

سیبل وسیله ای است ک اغلب از جنس فوم فشرده ساخته می شود. برای تمرین هدف گیری در تیراندازی با کمان به یک سیبل و پایه پشتیبان آن نیاز دارید. بسته به نوع کمان، نوع تیر و فواصل هدف گیری، جنس این دو متفاوت خواهد بود. سیبیل‌هایی که از فوم ساخته می شوند باید به دور از رطوبت و در جای خشک نگهداری شوند تا آسیب نبیند. اما از طرف دیگر، سیبل پلاستیکی حمل و نقل آسان‌تری دارند و می‌توان از آن هم در داخل و هم در فضای باز استفاده کرد.

آموزش استفاده از تجهیزات تیر و کمان

چگونگی ایستادن و زاویه قرار گرفتن فرد در زمان تمرین و تیراندازی بسیار مهم و تأثیرگذار است. زاویه بدن باید 90 درجه و پاها به اندازه عرض شانه‌ها باز باشد. به هنگام تیراندازی با تیر و کمان تنها سر به سمت سیبل حرکت می‌نماید. تیرانداز و مربی باید به چپ دست و یا راست دست بودن توجه خاصی نمایند، زیرا این موضوع سبب تغییر چشم غالب تیرانداز می‌گردد. به منظور پیدا نمودن چشم غالب به یک نقطه از درون شیار نگاه می‌کنیم؛ با بستن چشم چپ نباید تغییری در شی‌ای که نگاه می‌نماییم، ایجاد گردد و گرنه چشم چپ، غالب می‌باشد.

اغلب چشم غالب، چشم راست است. چگونگی درگیر نمودن عضلات و قسمت‌هایی از بدن که در هنگام تیراندازی درگیر می‌شوند و تمرین برای قوی تر نمودن و تمرکز بر روی آن ها در هنگام تیراندازی بسیار مهم خواهد بود. تهیه وسایل ضروری برای تیراندازی و به کارگیری صحیح و به جای این وسایل و رعایت حداکثر ایمنی برای خود و اطرافیان به هنگام تمرین‌ها یا مسابقات تیراندازی با تیر و کمان یکی از ضروری ترین مسائل می‌باشد. در حین مسابقات کوچک ترین خطا یا اشتباه از دید داوران پنهان نمی‌ماند و سبب جریمه گشتن شخص و تیم او خواهد شد.

پس از آموزش موارد بالا به تیرانداز و متذکر گشتن نکات مهم و رسیدن به حد مطلوب و مورد انتظار ورزشکار و همچنین توجه به وضعیت بدنی ورزشکار یعنی مقدار کشش، طول و بلندی دست‌ها، توصیه می‌گردد که کمان مناسب همراه با تیر مناسب برای تیرانداز تهیه شود، زیرا هر فرد اندازه کشش و طول تیر ویژه خود را خواهد داشت، این انتخاب بستگی به جدول‌های شرکت های سازنده تیر و نظر مربی دارد. 

از آنجا که حرکات تیراندازی با تیر و کمان ظریف و دقیق است، تجهیزات ورزشی نقش بیشتری در عملکرد بهتر بازی می‌نمایند. یک ورزشکار تیراندازی با تیر و کمان با خریدن کمان و تیر مناسب، وسایل و تجهیزات ضروری، معطوف ساختن دقت خود به نحوه تیراندازی و پرتاب تیر، تقویت روحیه و روان با استفاده از اصول مربوطه مانند تشویق، ایجاد انگیزه بیشتر، در صورت داشتن استرس، تلاش در رفع آن، می‌تواند به آنچه مورد نظر خود او و مربی می باشد، دست یابد.