معرفی پروتکل های بین المللی برای کاهش گازهای گلخانه ای
گرمایش زمین یک معضل جهانی است که بسیاری از کشورها برای حل این مشکل راه حل‌هایی را در نظر گرفته‌اند و سایر کشورها را نیز به تلاش برای کاهش گرمایش زمین دعوت می‌نمایند. از این رو پروتکل های بین المللی برای کاهش گازهای گلخانه ای، کاهش گرمایش زمین و کاهش تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای که دلیل اصلی گرمایش زمین می‌باشند، به وجود آمده اند.
آشنایی با پروتکل های بین المللی برای کاهش گازهای گلخانه ای
هدف اصلی پروتکل‌ها و توافقات بین‌المللی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، ایجاد تدابیر و برنامه‌های عملی به منظور جلوگیری از دما در سطح جهانی و پیشگیری از تغییرات آب و هوای ناحیه‌ای و جهانی است. این اهداف عمدتا به حفظ تعادل اکوسیستم‌های زمین و حفظ سلامت محیط زیست جهانی کمک می‌کند. این توافقات کشورها را ملزم به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به ویژه دی‌اکسید کربن، متان، نیتروژن گازها و دیگر گازهای گلخانه‌ای مضر، از طرق مختلف از جمله صنعت، حمل و نقل، انرژی، کشاورزی و سایر بخش‌های اقتصادی می‌کنند.
کنوانسیون تغییرات آب و هوایی (UNFCCC)؛ تأثیر گازهای گلخانه ای در گرمایش زمین
در دهه 80 میلادی، بررسی‌های علمی نشان دادند که گازهای گلخانه‌ای که در اثر اقدامات بشری منتشر می‌گردند، تهدیدی جدی برای اقلیم جهانی به حساب می‌آیند. در نتیجه ضرورت برگزاری اجلاس‌های بین المللی و برقراری معاهداتی در جهت برطرف نمودن این مشکل مشخص شد. کشورهای مختلف با برگزاری چندین اجلاس بین المللی خواهان وضع معاهده‌ای بین المللی در این زمینه گشتند. تأسیس کمیته مذاکرات بین المللی سازمان ملل متحد در سال 1990 میلادی انجام گرفت. وظیفه این کمیته، تهیه و تنظیم کنوانسیون تغییرات آب و هوایی (UNITED NATIONS FRAMEWORK CONVENTION ON CLIMATE CHANGE) بود.
اهداف و اقدامات کنوانسیون تغییرات آب و هوایی
- ثابت ساختن چگالی گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر زمین به میزانی که مانع تأثیرات تهدیدزای اقدامات انسانی بر شرایط آب و هوایی گردد؛
- تسلیم گزارشات لازم در مورد شرایط تغییرات آب و هوا در سطح کشورها به کنوانسیون؛
- تنظیم گزارش بررسی سطح انتشار گازهای گلخانه ای در کشورها و میزان جذب گازهای گلخانه‌ای از طریق چاهک‌ها؛
- تهیه و تدوین و عملی ساختن برنامه‌های لازم به منظور کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای؛
- بهبود شیوه‌های انتقال فناوری های کشورها در جهت کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در زمینه‌های صنایع، زراعت، حمل و نقل، سوخت و انرژی و پسماندها؛
- در نظر گرفتن مسئله تغییرات آب و هوایی در سیاست گذاری‌ها و برنامه‌های توسعه کشورها؛
- همکاری‌های بومی و جهانی در جهت تنظیم روش‌های تطابق جوامع با تغییرات آب و هوایی.
توافقنامه برلین
در سال 1992 کنوانسیون تغییرات آب و هوایی توسط کشورهای عضو پذیرفته گشت. کنوانسیون تغییرات آب و هوایی در حکم زمینه سازی به منظور اقدامات عمده بعدی در نظر گرفته شد. هنگام تدوین کنوانسیون لحاظ گردید که در صورت ایجاد تغییر به علت پیشرفت دانش و نیازهای سیاسی، امکان این وجود داشته باشد که بعد از تجدید نظر و بررسی اعضا، تعهدات جدیدی به این کنوانسیون اضافه گردد. در نخستین اجلاس اعضای کنوانسیون لزوم تجدید نظر در زمینه بسندگی میزان تعهدات کشورهای پیشرفته عضو مورد تأکید قرار گرفت.
این تجدید نظر در سال 1995 در اجلاس شهر برلین تصویب گشت. کشورهای پیشرفته متعهد گشته بودند که در سال 2000 انتشار گازهای گلخانه ای خود را به میزان انتشار سال 1990 برسانند. اما نمایندگان کشورهای عضو تصویب نمودند که این تعهدات با هدف‌های طولانی مدت کنوانسیون تغییرات آب و هوایی در راستای ممانعت از ایجاد اختلال بین پسماندهای خطرناک انسان ساخته و سامانه های آب و هوا متناسب نیست.
نمایندگان کشورهای توسعه یافته توافقنامه برلین را قبول نمودند که در پی آن مذاکرات جدیدی در جهت افزایش میزان تعهدات این کشورها انجام گرفت. کارگروه ویژه‌ای که جهت تنظیم پیش نویس این پروتکل ایجاد شده بود، بعد از 8 نشست، پروتکل موسوم به پیمان کیوتو را به جلسه سوم اعضای کنوانسیون ارسال نمود.
پیمان کیوتو (Kyoto Protocol)
در ماه دسامبر سال 1997 اجلاسی با ده هزار نفر شرکت کننده در شهر کیوتوی ژاپن برگزار گردید. پیمان جدیدی در این اجلاس پذیرفته شد که کشورهای توسعه یافته را موظف می‌کند طی سال‌های باقیمانده تا سال 2012 سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا 5 درصد کمتر از عدد مربوطه در سال 1990 کاهش دهند. به طور قطع این الزام قانونی سبب می‌گردد که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای کشورهای توسعه یافته که طی 150 سال اخیر رو به افزایش بوده، به تدریج کاهش پیدا نماید.
پیمان کیوتو در تاریخ 16 مارس 1998 آماده امضا گردید. پیمان کیوتو بعد از گذشت 90 روز از تصویب آن به دست 55 کشور از اعضای کنوانسیون تغییرات آب و هوایی لازم الاجرا می‌شد. شرط لازم الاجرا گشتن آن هم این بود که گازهای گلخانه‌ای انتشار یافته توسط این 55 کشور بیشتر از 55 درصد کل گازهای گلخانه‌ای انتشار یافته توسط کشورهای توسعه یافته در سال 1990 باشد. علاوه بر این سایر اعضای کنوانسیون تغییرات آب و هوایی هم به تعهدات خود پایبند خواهند ماند.
دفتر طرح ملی تغییر آب و هوا در ایران
مجلس شورای اسلامی ایران هم در خرداد ماه سال 1376 کنوانسیون تغییرات آب و هوایی را تصویب نمود. به همین خاطر جمهوری اسلامی ایران هم به منظور عمل به تعهدات خود نسبت به کنوانسیون در دی ماه سال 1376 دفتر طرح ملی تغییر آب و هوا را در سازمان محیط زیست کشور تأسیس نمود.
اجلاس تغییرات اقلیمی دوربان آفریقای جنوبی
نمایندگان 194 کشور در اجلاس تغییرات اقلیمی دوربان (شهرDurban) آفریقای جنوبی شرکت نمودند. البته ابراز نظر مخالف از سوی نمایندگان کشورهایی مانند آمریکا و چین سبب گشت نمایندگان شرکت کننده در اجلاس تغییرات اقلیمی دوربان آفریقای جنوبی قادر نباشند تعهدات تازه‌ای را به تصویب برسانند. با این وجود در این اجلاس توافقاتی در مورد شدت یافتن نظارت بر انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام پذیرفت. نمایندگان شرکت کننده در اجلاس دوربان، پیمان کیوتو در راستای کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای را به مدت 5 سال دیگر یعنی تا سال 2017 تمدید نمودند.
علاوه بر آن نمایندگان کشورهایی که در بالا اشاره شدند، به توافق رسیدند تا مذاکرات لازم به منظور ایجاد پیمانی جدید هم انجام گیرد. گزارش خلاصه مذاکرات اجلاس دوربان نشان می‌دهد که کشورهای صنعتی تلاش می‌کند تا سایر کشورها را هم به رعایت تعهدات ذکر شده به منظور کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای موظف نمایند. چنین پیش بینی می‌شود که بعد از پایان سال 2017 پیمان جدیدی به منظور انجام این تعهدات تنظیم گردد، که التزام به آن‌ها به مدت سه سال، را در پی داشته باشد.