خودروهای آفرودی چه ویژگی هایی باید داشته باشند؟

بسیار پیش آمده است که در شبکه‌های مجازی یا تلویزیون، ویدئوهایی از آفرود و خودروهای شاسی بلندی می‌بینیم که در بیابان یا طبیعت (خارج جاده) در حال عبور از سنگ‌ها، صخره‌ها و رودها هستند. گاهی می‌بینیم که در گل یا شن نیز گیر می‌کنند و رانندگان تلاش می‌کنند تا از این موانع با موفقیت عبور کرده و مهارت‌های رانندگی آفرود خود را به نمایش بگذارند. در این مقاله قصد داریم تا در مورد ویژگی های خودروهای آفرودی و تورهای آن صحبت کنیم.

هدف از آفرود چیست؟

اگرچه ساده‌ترین بیان در مورد آفرود به این صورت تعریف می شود: "تمایل به رفتن به مکان‌هایی که با وسایل نقلیه معمولی نمی‌توان به آن‌ها دسترسی پیدا کرد"، اما برای آفرود اولین بار در تاریخ برای اهداف جاسوسی-نظامی مورد استفاده قرار گرفت. امروزه به رفتن به نقاط صعب العبور در طبیعت همراه با خانواده یا دوستان، آفرود گفته می‌شود.

ویژگی های خودروهای آفرودی (Off-road Vehicles)

به طور کلی برنامه‌های آفرود با اتومبیل‌های شاسی بلند یا (SUV) انجام می‌گیرند. از قابلیت‌های خاص این نوع اتومبیل‌ها می‌توان به سرعت و توان بالا و همچنین قابلیت حفظ تعادل در شرایط سخت اشاره کرد. البته معنای آفرود تنها در نوع اتومبیل خلاصه نمی‌گردد و اگر راننده نتواند اتومبیل را در مسیرهای دشوار هدایت و کنترل نماید، هیچ کدام از این نکته‌ها معنا و مفهومی ندارند. محبوبیت آفرود در حال افزایش است و بسیاری از تازه واردان نمی دانند که از کجا شروع کنند. در اینجا ویژگی های خودروهای آفرودی را مورد بررسی قرار داده‌ایم:

1. 4WD یا چهارچرخ متحرک

خودروهایی که آفرودی‌اند چهارچرخ متحرک یا 4 Wheel Drive هستند. به زبان علمی یعنی گشتاور تولید شده توسط موتور برخلاف خودروهای معمولی بر روی 4 چرخ تقسیم می‌شود. این ویژگی همیشگی نیست و قابلیت تنظیم دارد؛ در واقع این خودروها امکان این را دارند که در شرایط خاص این ویژگی را فعال کنند. این سیستم را در ماشین‌های قدیمی‌تر مثل پاترول احتمالا دیده‌اید.

در این خودروها به غیر از دنده معمولی یه دنده اضافه دیگر به اسم دنده کمکی نیز وجود دارد که اجازه می‌دهد براساس شرایط جاده هر چهار چرخ درگیر شوند. برای مثال زمانی که در یک سربالایی خاکی هستید و به نقطه‌ای می‌رسید که دیگر ماشین توان بالاتر رفتن را ندارد (مثلا یکی از چرخ‌ها روی هوا است)، می‌توانید این سیستم را فعال کنید و هر 4 چرخ را درگیر کنید. 

در خودروهای آفرودی جدید یک سیستم دیگر با نام AWD یا Automatic Wheel Drive وجود دارد که به صورت اتوماتیک این کار را می‌کند. این سیستم بر اساس شرایط جاده، تشخیص می‌دهد که هر 4 چرخ درگیر شود و یا دو چرخ. این ویژگی حتی در بسیاری از خودروهای شاسی معمولی و شهری نیز دیده می‌شود. 

2. سیستم دفلاک یا قفل دیفرانسیل (Locking Differential)

این ویژگی در همه ماشین‌های آفرودی وجود نداشته (مانند جیپ پاژن و ..) و فقط در برخی از آنها دیده می‌شود. این ویژگی، نیروی موتور را بر اساس هر چرخ تنظیم می‌کند. در سیستم 4WD، نیروی موتور به یک میزان بین 4 چرخ توزیع می‌شود؛ اما در این سیستم نیروی موتور به میزان‌های مختلف و بر اساس درگیری هر یک از چرخ‌ها با سطح زیرین خود، بین چرخ‌ها توزیع می‌شود. برای مثال در موقعیتی که یکی از چرخ‌ها روی هواست و سه چرخ دیگر درگیر با زمین هستند، نیروی گشتاور موتور، دیگر به چرخ معلق در هوا منتقل نشده و به سه چرخ درگیر می‌رسد. 

3. سیستم تعلیق ماشین (Quality Suspension)

این سیستم مربوط به کمک فنرها است. هر چه کمک فنرهای یک خودروی آفرودی قوی‌تر باشد، در شرایط سخت و دشوار و هنگامی که ضربه‌های شدید به خودرو وارد می‌شود، خودرو عملکرد بهتری خواهد داشت. لازم به ذکر است که سیستم تعلیق استاندارد مناسب خودروهای آفرودی نیست و افرادی که می‌خواهند با خودرو خود به آفرود بروند، سیستم تعلیق ماشین و کمک فنرها را به کل تعویض می‌کنند.

4. سیستم تنظیم وزن هوشمند ESP

در حالت عادی وزن ماشین به یک نسبت معین بین چرخ‌ها توزیع می‌شود. برای مثال در بسیاری از ماشین‌ها این توزیع به ترتیب 60 درصد روی چرخ‌های جلو و 40 درصد روی چرخ‌های عقب است. به صورت عادی به دلیل قرار گرفتن تجهیزات داخلی و موتور ماشین در جلو، توزیع وزن در جلوی ماشین بیشتر است. این توزیع ناهمگون وزن در برخی از ماشین‌ها مانند وانت (که عقب آن کابین دارد و خالی است) باعث عدم حرکت روان آنها می‌شود. به همین دلیل برای رفع این مشکل معمولا از وسایلی که عقب ماشین را سنگین کند (و یا تزریق سرب) استفاده می‌کنند.

در خودروهای آفرودی نیز برای تنظیم وزن، از کابین‌های در بسته فلزی، گارد و ... استفاده می‌کنند؛ این کار کمک می‌کند تا ماشین بهتر به زمین بچسبد و بهتر حرکت کند. در خودروهای جدید (آفرودی یا غیر آفرودی) سیستمی وجود دارد که نقطه تعلیق ماشین را بر اساس شرایط جاده به صورت اتوماتیک تغییر می‌دهد. در ماشین‌های قدیمی هنگام پیچیدن در پیچ‌های تند امکان چپ کردن بسیار بالا بود (مانند ماکسیما)، اما با وجود این سیستم در خودروهای جدیدتر وزن ماشین به نحوی تنظیم می‌شود که ماشین چپ نکند.

5. دکمه کنترل سراشیبی

در زمانی که در یک سراشیبی شدید در یک جاده ناهموار و سنگلاخ به سمت پایین می‌روید، ممکن است تنها ترمز کردن کافی نباشد و کنترل ماشین از دستتان خارج شود. با روشن کردن این دکمه به جای ترمز گرفتن و با تمرکز بر دیفرانسیل، سرعت خودرو از حد معینی بالاتر نمی‌رود.

تورهای آفرود در ایران؛ خودروهای آفرودی ایران

در حال حاضر تورهای آفرود در صنعت گردشگری ایران آمار رو به افزایشی دارند. تورهای آفرود در اکثر مواقع با اتومبیل‌هایی انجام می‌شوند، که مدت‌ها از زمان طراحی مدل آن‌ها گذشته، اما خودروسازان داخل کشور با به روز رسانی همان طرح‌های قدیمی، آن‌ها را در قالب مدل‌های جدید ارائه می‌نمایند.

از جمله ماشین‌های آفرود می‌توان به خودروی پاژن اشاره نمود. البته بسیاری از صاحبان اتومبیل‌های قدیمی مانند رنج رور (Range Rover)، پاترول (Patrol)، پاجرو (Pajero) و غیره، قطعه‌های مؤثر خودرو در آفرود را عوض می‌کنند و با استفاده از قطعات کمکی لازم برای آفرود از جمله رول بار (Roll Bar)، وینچ (Winch) و غیره، شرایط لازم برای رانندگی آفرود در بیابان و کویر را در خودروی خود ایجاد می‌نمایند.

تورهای آفرود در کشورهای مجاور

تورهای آفرود در کشورهای همسایه مثل کشور امارات، اکثر اوقات با اتومبیل‌های گران قیمت، لوکس و به روز انجام می گیرند، که البته فقط در حد یک گشت چند دقیقه‌ای در بین تپه‌های شنی صورت می‌پذیرند. با این وجود تورهای این کلاس در ایران، جزء تورهای کلاسیک آفرود محسوب می‌گردند. به دلیل اختلاف قیمت اتومبیل بین ایران، امارات و کشورهای مشابه، قیمت تورهای مشابه به شدت بالا  رفته و به نظر می‌رسد برگزاری این نوع تورها در این مقطع امکان پذیر نباشد. در نتیجه عاقلانه نیست که هنگامی که در تورهای آفرود ایران حضور می‌یابیم، آن‌ها را با تورهای آفرود کشورهای مجاور مقایسه نماییم.

چالش‌های تورهای آفرود چیست؟

از جمله عواملی که حساسیت تورهای آفرود را افزایش می‌دهند، می‌توان به مسیرهای بکر مورد استفاده در تور و امکان آسیب زدن اتومبیل‌ها به طبیعت مثل فرسایش خاک و از بین بردن پوشش گیاهی اشاره نمود. این عوامل گاهی سبب می‌شوند که برنامه‌ای که به عنوان برنامه طبیعت گردی اجرا گردیده و هدف آن در مرحله نخست حفظ محیط زیست بوده، در پایان به صورت برنامه‌ای مخرب برای محیط زیست گردد. پس هنگام برنامه ریزی برای تورهای آفرود، باید از برگزارکنندگان و رانندگان طبیعت دوست بهره گرفت و طراحی برنامه و حفظ طبیعت را بیشتر مورد توجه قرار دهیم.

نیازمندی های شرکت در تورهای آفرود چیست

تجربه ثابت نموده که تنها علاقه، شرط کافی جهت شرکت در تورهای آفرود نیست. شرکت کنندگان تورهای آفرود باید از صبر و حوصله بالایی برخوردار باشند. زیرا حتی با همراه داشتن تجهیزات مورد نیاز، تورهای ماجراجویانه و تورهای سافاری ممکن است با مشکلاتی مواجه گردند. از جمله: گیر افتادن اتومبیل در گل یا شن، معلق زدن اتومبیل، تغییر مسیر ناخواسته و بسیاری اتفاقات غیرمنتظره دیگر. رهایی از این شرایط پیش بینی نشده و برگرداندن وضعیت برنامه به حالت طبیعی، خارج از تجربه و مهارت برگزارکنندگان تور، نیازمند صرف زمان است.

آدرنالین و ترس دو عنصر جدایی ناپذیر از آفرود

علاوه بر موارد فوق، از آنجایی که اکثرا مسیر تورهای طبیعت گردی که با اتومبیل های دو دیفرانسیل انجام می‌گردند، مسیرهای مشکلی هستند، این تورها اسباب ایجاد هیجان و گاهی حتی ترس هم خواهند شد. بسیار پیش می‌آید که میزان این هیجان و ترس بالاتر از آن چه که مسافر انتظار آن را داشته است، باشد.

در نتیجه بهتر است در مفهوم کلمه ماجراجویانه و پیوند آن با مفاهیمی مثل هیجان، آدرنالین و ترس بیشتر بیاندیشیم. بنابراین پیشنهاد ما این است که اگر صبر و حوصله لازم را ندارید و یا نارسایی قلبی دارید در برنامه های ماجراجویانه شرکت نکنید.

خودروهای آفرود؛ ابر قهرمان جاده‌های پر پیچ و خم

رانندگی آفرود (Off-roading) نوعی ورزش اتومبیل رانی به حساب می‌آید که در حقیقت رانندگی در خارج از جاده‌ها و در طبیعت را به چشم می‌کشد. درست است که خودروهایی که در تورهای آفرود ایران استفاده می‌شوند همچون خودروهای کشورهای همسایه همچون امارات لوکس و گران قیمت نباشند، (طبیعتا با شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی هم تهیه چنین خودروهایی برای تورهای ایران بسیار پرهزینه تر تمام خواهد شد)، ولی مسیرها و طبیعتی که در مقاصد تورها قرار دارند، بسیار زیباتر و بکرتر و حتی ممکن است حرفه‌ای تر برگزار گردد.

نکته بسیار مهم در حین حضور در تورهای آفرود، رعایت اصول زیست محیطی در سفرهای سافاری به صورت سختگیرانه تر می‌باشد، چرا که در این تورها، آسیب به طبیعت از سوی ما بسیار شدیدتر خواهد بود.