انواع محیط زیست | آشنایی با انواع مختلف محیط زیست با توضیحات کامل

انواع محیط زیست و اکوسیستم‌های طبیعی مجموعه‌ای از موجودات زنده و غیرزنده هستند که هر یک از اجزای آن به عنوان یک واحد از طریق فرآیندهای بیولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی با هم تعامل دارند. وجه تمایز اکوسیستم های طبیعی این است که آنها کاملا طبیعی اند و شکل گیری آنها به هیچ وجه تحت تأثیر فعالیت های انسانی نیست.

دلیل اشاره به این موضوع این است که اکوسیستم یک اصطلاح پیچیده است و به این ترتیب، اکوسیستم‌های مصنوعی را که تحت تأثیر فعالیت های انسانی پدید آمده‌اند نیز دربر می‌گیرد؛ به همین دلیل تمایز این دو ضروری است. مولفه‌هایی که فعل و انفعالات اکوسیستم‌های طبیعی را تشکیل می‌دهند شامل خاک، گیاهان، نور خورشید، هوا، آب، میکروارگانیسم‌ها و حیوانات می‌شود. اندازه و ویژگی‌های اکوسیستم‌ها نیز متفاوت است و بنابراین با توجه به تغییرات قابل توجه طبقه بندی می‌شوند.

محیط زیست چیست؟

محیط زیست را می‌توان مجموعه تمام عناصر زنده و غیر زنده و تأثیرات آنها بر زندگی انسان تعریف کرد. عناصر زنده شامل حیوانات، گیاهان، جنگل‌ها، دریاها و ... هستند، عناصر غیر زنده شامل آب، زمین، نور خورشید، سنگ‌ها و هوا هستند. در طول صد سال گذشته، برای حفظ محیط زیست، رابطه متقابلی بین مردم، سازمان‌های اجتماعی و فرهنگی و ... شکل گرفته است. همه اینها اهمیت روزافزون محیط زیست را نشان می‌دهد. علاوه بر این، این یک واقعیت است که زندگی با محیط زیست گره خورده است.

انواع محیط زیست

با توجه به تنوع جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، نمی‌توان یک طبقه بندی کامل برای محیط زیست در نظر گرفت. اما دو نوع محیط زیست شناخته و پذیرفته شده وجود دارد، محیط طبیعی یا جغرافیایی و محیط ساخت انسان. به عبارت ساده، محیط زیست، محیطی است که ما در آن زندگی می‌کنیم که هم شامل عوامل زنده و هم غیر زنده اطراف ما می‌شود. هر فرد یا موجود زنده‌ای که در یک محیط زندگی می‌کند بر آن تأثیر می‌گذارد زیرا محیط بر رفتار فرد نیز تأثیر می‌گذارد.

بنابراین می‌توان به وضوح بیان کرد که افراد و محیط با هم مرتبط و مکمل یکدیگر هستند. وجود محیط زیست از آن جهت حائز اهمیت است که نه تنها زندگی انسان، بلکه هیچ موجود زنده‌ای بدون آن نمی‌تواند زنده بماند. محیط زیست، زیبایی طبیعی را فراهم می‌کند، تعادل زندگی را حفظ می‌کند و از زنجیره غذایی حمایت می‌کند.

با توجه به تنوعی که در جهان وجود دارد نمی‌توان یک دسته بندی مشخص برای انوع محیط زیست در نظر گرفت. محیط زیست می‌تواند شامل محیط جغرافیایی، محیط ساخت انسان، محیط بیرونی، محیط داخلی، محیط فیزیکی، محیط اجتماعی، محیط فرهنگی، محیط طبیعی، محیط مصنوعی و... باشد.

محیط جغرافیایی

محیط جغرافیایی یا محیط طبیعی شامل مواردی است که طبیعت آن را فراهم می‌کند، همچنین می‌توان آن را محیط فیزیکی نامید زیرا شامل شرایط فیزیکی زندگی می‌شود. این محیط شامل سطح زمین، منابع طبیعی، آب‌ها، کوه‌ها و دشت‌ها، زمین‌های حاصلخیز، بیابان‌ها، اقیانوس‌ها، عوامل جوی و اقلیمی و ... و نیز شامل شرایط زیستی گیاهان و جانوران است. به طور کلی محیط زیست شامل تمام مناطقی از زمین است که موجودات زنده در آن وجود دارند؛ یعنی مجموعه عوامل زنده اعم از گیاهان و جانوران و عوامل غیر زنده از جمله کوه‌ها و آب و ... که در یک چرخه حیاتی اولیه با یکدیگر تعامل دارند.  نواع زیستگاه در محیط جغرافیایی شامل موارد زیر است:

زیستگاه‌های خشکی

زیستگاه‌های خشکی شامل پوسته زمین یا بیرونی‌ترین قسمت آن است. این قسمت بیشتر شامل خشکی‌های سیاره مثل کویر، کوه، دشت، بیابان و ... است. به عنوان مثال محیط زیست خوزستان، کرمان، اصفهان و ... از جمله زیستگاه‌های خشکی هستند.

زیستگاه‌های دریایی

زیستگاه‌های دریایی یا آب‌های جهانی شامل تمام آب‌های موجود روی کره زمین می‌شود. آب بزرگترین زیستگاه روی زمین است، زیرا بیش از سه چهارم زمین را آب پوشانده است. به عنوان مثال در ایران استانی مانند گیلان، یکی از محیط‌هایی است که محیط دریایی را در بر می‌گیرد.

زیستگاه‌های هوایی (اتمسفر یا جوی)

در اطراف زمین زیستگاه‌های هوایی وجود دارد که همان اتمسفر نامیده می‌شود. اتمسفر از لایه‌های گازی زیادی تشکیل شده که بیشترین درصد آن را نیتروژن تشکیل می‌دهد. بسیاری از ارگانیسم‌هایی که می‌توانند وظایف خود را در محیط هوایی انجام دهند، در این زیستگاه زندگی می‌کنند. از جمله می‌توان به درختان، پرندگان، خفاش‌ها، حشرات و ... اشاره کرد.

لیتوسفر

لیتوسفر پوسته جامد یا لایه سخت بالایی زمین است. از سنگ‌ها و مواد معدنی تشکیل شده و با لایه نازکی از خاک پوشیده شده است. لیتوسفر سطحی نامنظم با کوه‌ها، فلات‌ها، دشت‌ها، دره‌ها، شکل‌های زمین و غیره است. این حوزه‌ای است که جنگل‌ها، مراتع برای چرا، زمین برای کشاورزی و مسکن در اختیار ما قرار می‌دهد. همچنین منبع مواد معدنی است.

هیدروسفر

هیدروکره حوزه آب است. این نوع از محیط زیست شامل منابع مختلف آب و انواع مختلف بدنه‌های آبی مانند رودخانه ها، دریاچه ها، دریاها، اقیانوس ها، مصب ها و غیره است. برای همه موجودات زنده ضروری است.

اتمسفر

جو لایه نازکی از هوا است که زمین را احاطه کرده است. توسط نیروی گرانشی زمین نگه داشته می‌شود. اتمسفر ما را در برابر اشعه‌های مضر UV خورشید با مسدود کردن آنها محافظت می‌کند. حاوی تعدادی گاز مانند اکسیژن است که برای حیات، گرد و غبار و بخار آب ضروری است. تغییرات جوی باعث تغییرات آب و هوا و آب و هوا می‌شود. تمام زندگی زیست کره را تشکیل می‌دهد. منطقه‌ای از زمین است که در آن زمین، آب و هوا برای حمایت از زندگی با یکدیگر تعامل دارند.

محیط ساخت انسان

انسان برای کنترل شرایط زندگی خود محیط جدیدی ایجاد کرده است که می‌توان آن را محیط دست ساز یا محیط اجتماعی- فرهنگی نامید. می‌توان آن را به دو نوع تقسیم کرد: (الف) محیط بیرونی و (ب) محیط داخلی. انسان‌ها کشت محصولات، اهلی کردن حیوانات و ساختن خانه را آموختند؛ وسایل زیادی از جمله چرخ، سیستم مبادله‌ای، تجارت و بازرگانی را اختراع کردند؛ حمل و نقل سریع‌تر شد؛ تولید در مقیاس بزرگ از طریق انقلاب صنعتی امکان پذیر شد؛ ارتباط در سراسر جهان آسان تر و سریع تر شد و به طور کلی یک اکوسیستم مصنوعی را تشکیل داد. تعادل کامل بین محیط طبیعی و محیط ساخته انسان ضروری است.

اگر از منابع ارائه شده توسط محیط زیست عاقلانه استفاده کنیم، می‌توانیم تعادل سالمی برقرار کنیم. ما باید از منابع خود عاقلانه استفاده کنیم و یاد بگیریم که آنها را حفظ کنیم. منابع طبیعی مانند چوب، مواد معدنی، آب، هوا برای بقا ارزشمند و ضروری هستند. اگر عاقلانه از آنها استفاده نکنیم، ممکن است روزی آنها را تمام کنیم. ما باید به فکر نسل های آینده خود باشیم.

محیط بیرونی

انسان با معرفی علم و فناوری سعی در اصلاح شرایط محیط فیزیکی داشته است. می‌توان آن را به عنوان "محیط بیرونی" درک کرد. ما، آنچه امروز هستیم، به دلیل تغییرات محیط فیزیکی هستیم که توسط فناوری بشری معرفی شده است. این موارد  شامل خانه‌ها و شهرهای ما، وسایل حمل و نقل و ارتباطات ما، آسایش و راحتی ما می‌شود. همچنین شامل سیستم‌های وسیع صنعت و ماشین آلات ایجاد شده توسط انسان می‌شود. به طور خلاصه، کل دستگاه تمدن ما را پوشش می‌دهد. برخی از مردم شناسان این بخش از محیط اجتماعی-فرهنگی را «فرهنگ مادی» نامیده‌اند.

محیط درونی

محیط درونی خود جامعه است. این محیط اجتماعی است و فقط تا زمانی دوام می‌آورد که جامعه دوام بیاورد. متشکل از سازمان ها و مقررات، سنت‌ها و نهادها است. شامل آداب و رسوم و آداب و رسومی است که هر گروه انسانی برای انسان فراهم می‌کند. این محیط با عنوان «میراث اجتماعی» نیز شناخته می‌شود و گاهی از آن به عنوان «فرهنگ غیرمادی» یاد می‌شود. میراث اجتماعی شرط لازم برای ظهور و تداوم حیات اجتماعی بشر است. در واقع تأثیر عمیقی بر زندگی انسان دارد.

محیط طبیعی

هر چیزی که ساخته دست بشر نیست تحت محیط طبیعی قرار می‌گیرد. زمین، هوا، آب، گیاهان و حیوانات همگی محیط طبیعی را تشکیل می‌دهند. بیایید با حوزه‌های مختلف محیط طبیعی آشنا شویم. اینها لیتوسفر، هیدروسفر، اتمسفر و بیوسفر هستند

آشنایی با انواع محیط زیست چه فایده‌ای دارد؟

علوم اجتماعی مفهوم بوم شناسی را از زیست شناسی وام گرفته‌اند. اکولوژی به عنوان شاخه ای از زیست شناسی، مطالعه رابطه بین موجودات زنده و محیط آنهاست. جامعه شناسی بسیار تحت تأثیر زیست شناسی قرار گرفته است. جامعه شناسی همچنین رابطه انسان و محیط زیست را از طریق اکولوژی مطالعه می‌کند. حوزه مطالعاتی بوم شناسی انسانی در جامعه شناسی حول محور انسان و محیط پیرامون او می‌باشد. اعتبار شروع مطالعه بوم شناسی انسانی در رشته جامعه شناسی به پارک و برگس می‌رسد.

رابطه نزدیکی بین انسان و محیط زیست او وجود دارد. از یک سو انسان در محیط زاده می‌شود و با محیط هماهنگی برقرار می‌کند. از سوی دیگر انسان برای کنترل محیط خود و تغییر آن بر اساس نیاز خود تلاش می‌کند. از این رو مستلزم درک محیطی است که انسان بخشی از آن است. حال که با انواع محیط زیست آشنا شدید، بگویید چه اقدامات پیش‌گیرانه‌ای برای حفاظت از محیط زیست کرده‌اید؟