پیوند سبزیجات یا سبزیجات پیوندی - قسمت دوم

در بخش نخست این مطلب به بررسی تاریخچه پیوند سبزیجات پرداختیم. اکنون در بخش دوم به معرفی سبزیجات پیوندی پرورش یافته در برخی کشورهای جهان می پردازیم.

سبزیجات پیوندی آسیا

آنطور که آمار ابتدای هزاره سوم نشان می دهد، در کشور ژاپن و کشور کره قریب به نیمی از خیارهایی که در مزارع تولید می شوند و نزدیک به نود و پنج درصد خیارهای گلخانه ای از نوع سبزیجات پیوندی هستند. با اینحال تنها هشت درصد از بادمجان و گوجه فرنگی های مزرعه ای کشور ژاپن پیوند زنده می شوند. این میزان در بادمجان و گوجه فرنگی های گلخانه ای چهل درصد بیشتر می شود.

کلیه ی خربزه هایی که در کشور کره کشت می شوند قبل از کشت پیوند زده شده اند. پیوند فلفل سبز نیز یکی دیگر از انواع رو به افزایش پیوند سبزیجات در کشور کره است که در راستای جلوگیری از تأثیرات مخرب قارچ فیتوترا بر میزان محصول صورت می گیرد. قریب به یک دهم فلفل سبز این کشور به صورت پیوندی تولید می شود و روزبروز بر میزان گلخانه های اختصاص داده شده به کشت این گیاه افزوده می شود.

سبزیجات پیوندی در سایر نقاط جهان

به کاربردن سبزیجات پیوندی در انواع کشت بدون خاک یا هیدروپونیک (Hydroponics) از فناوری های مفید در کشت سبزیجات است که موجب می شود مدت زمان برداشت محصولات تجاری افزایش یابد. زارعین هلندی موفق شده اند از راه پیوند زدن گیاه گوجه فرنگی محصول هر گیاه را به میزان پنج برابر افزایش دهند. این امر در شرایطی صورت گرفته است که شیوع امراض مهلکی همچون پژمردگی فوزاریومی (Tomato fusarium wilt) ممکن است فجایع غیرقابل جبرانی در کشت هیدروپونیک ایجاد کند.

تولید کنندگان بذرهای پایه ای سبزیجات پیوندی

روزبروز شاهد افزایش بهره وری از سبزیجات پیوندی در آسیا و سایر نقاط جهان هستیم. کمپانی هایی که بذر تولید و صادر می کنند در بروشور های خود بذرهای پایه ای را فهرست بندی کرده اند. از معروف ترین و برجسته ترین این کمپانی ها میتوان به کمپانی هندی ریجک زوان (Rijk Zwaan) اشاره کرد. این کمپانی بذرهای پایه ای هیبرید مناسبی جهت بعضی سبزیجات ارائه می دهد. از آن میان میتوان به بذر پایه فرو آر زی (Ferro RZ) برای گیاهان تیره کدوئیان مانند هندوانه و خربزه، آر زی اف 1 (RZ F1) برای صیفی جاتی مانند هندوانه، خیار و خربزه و نوع دیگری بذر پایه برای گوجه فرنگی و مبارزه با بیماری ویروسی TMV اشاره کرد.

برخی از شرکت های تولید کننده بذر برای معرفی و به فروش رساندن بذرهای پایه و رواج سبزیجات پیوندی تبلیغات ویدئویی منتشر کرده اند. با وجود مسائل همراه با استفاده از نشای پیوندی، بهره وری از این روش روزبروز افزایش می یابد.

پرورش سبزیجات پیوندی به روش سنتی

عمل پیوند و تولید سبزیجات پیوندی مستلزم صرف زمان و زحمت زیادی است. زارعین مجبورند پیوند نشاهای متعددی را طی زمانی کوتاه و به صورت دستی انجام دهند. البته این امر در کشور ژاپن به صورت گروهی و مشارکتی انجام می گیرد.

محققین از یکی از این فعالیت های جمعی جهت تولید سبزیجات پیوندی گزارشی به دست داده اند. طبق نتایج این گزارش برای پیوندن زدن 3000 خیار، گروهی متشکل از هفت نفر بایستی به مدت شش ساعت فعالیت کنند. قریب به دو سوم این مدت به متصل کردن نشاهای پیوندی اختصاص می یابد. میانگین سنی زارعین روزبروز بالاتر می رود. به همین ترتیب شاهد بالا رفتن تقاضای نشای پیوندی هستیم. به همین دلیل تولید دستی سبزیجات پیوندی نمی تواند پاسخگوی نیاز این زارعین باشد.

کاربرد ماشین آلات و ربات ها در تولید سبزیجات پیوندی

بنابراین تنها چیزی که قادر است به کاربرد تجاری سبزیجات پیوندی کمک کند، بهره مندی از ماشین آلات مربوطه و ربات هایی است که برای کمک در تولید سبزیجات پیوندی ساخته می شوند. در این میان ژاپن و کره به عنوان پیشروان عرصه تولید این ماشین آلات و ربات ها وارد عمل شده اند. تکنولوژی تولید سبزیجات پیوندی تا حدی در این کشورها توسعه یافته که اکنون تمامی سبزیجات پیوندی آنها توسط ربات ها پیوند زده می شوند.

به عنوان مثال یک کشاورز تنها قادر است روزانه 1000 گیاه را پیوند بزند. اما این میزان برای ماشین آلات ساده ای که دو نفر روی آن کار کنند، به تعداد ششصد گیاه در هر ساعت افزایش می یابد. علاوه بر این این میزان برای یک ربات پیوندزننده باز هم افزایش پیدا می کند و به ششصد تا هزار و دویست گیاه در هر ساعت می رسد. بهره وری ربات های پیوند زننده هر روز بیشتر می شود و روزبروز شاهد پیشرفت های بیشتری در این راستا هستیم. بنابراین تعجبی نخواهد داشت اگر به زودی شاهد تسخیر بازار توسط سبزیجات پیوندی تولید شده به کمک این ربات ها باشیم.

پیوند سبزیجات و سبزیجات پیوندی در یک نگاه

چنانکه عنوان کردیم کاشت سبزیجات پیوندی مدتی است در بعضی نقاط آسیا رواج یافته و اروپا نیز کم کم به این روش روی می آورد. کمپانی های جهانی تولید کننده بذر نیز به روش های مختلف بذرهای پایه را معرفی و تبلیغ می کنند. پیوند سبزیجات در گوجه فرنگی و هندوانه بیشتر صورت می گیرد. علاوه بر این پیوند سبزیجات در مورد سبزیجات و صیفی جاتی مانند انواع فلفل، کدو، خیار، بادمجان و خربزه نیز انجام می شود. به کار بردن این روش در کشت هیدروپونیک سبزیجاتی مانند خیار، فلفل، بادمجان و گوجه فرنگی می تواند بسیار سودمند باشد.

ارائه ی بذرهای پایه که در برابر امراض مختلف مقاوم هستند و همچنین ماشین آلات دارای بهره وری بالا موجب افزایش پرورش و کاربرد سبزیجات پیوندی در نقاط مختلف گشته است. با اینحال پرورش سبزیجات پیوندی با مسائلی همراه است که از آن میان میتوان موارد زیر را برشمرد: فقدان پشتوانه ی علمی و تجربی، افزایش تعداد نیروی انسانی مورد نیاز، گسترش ناهنجاریهای وظایف الاعضایی و مخارج افزوده برای تهیه بذرهای پایه.

با اینحال به کاربردن سبزیجات پیوندی مزیت ها و فواید فراوانی دارد که می تواند این مسائل را تحت الشعاع قرار دهد. از جمله ی این مزیت ها میتوان موارد زیر را برشمرد: افزایش مدت زمان برداشت تجاری محصولات، بالا رفتن سود به دست آمده از فروش محصولات در نتیجه ی افزایش بهره وری و محصول دهی در فصول مختلف، کاهش کاربرد سموم و آفت کش های شیمیایی به دلیل مقاوم بودن بذرهای پایه در برابر انواع امراض گیاهی و در نتیجه کاهش تأثیرات ویرانگر این سموم بر محیط زیست، کاهش مخارج لازم جهت آبیاری و تهیه کودها به دلیل دستگاه ریشه ای قدرتمند و وسیع بذرهای پایه، سهولت کاشت سبزیجات ارگانیک در نتیجه ی به کار نبردن کودهای شیمیایی و سموم و آفت کش ها، حفاظت سبزیجات در مقابل امراض و ناهنجاریهای وظایف الاعضایی، عدم لزوم بهره برداری پیوسته از زمین، پایین آمدن مخارج مربوط به گندزدایی خاک، حل مسئله ی شوری خاک در نواحی گرم و خشک و...

با اینحال برای رسیدن به تمام این مزیت ها یا بخشی از آنها بایستی به مسائل متعددی مانند موارد زیر توجه داشت: سطح فناوری، ابعاد زمین زراعتی، اطلاع از مزیت ها و مشکلات سبزیجات پیوندی و به کاربردن کشت بدون خاک و هیدروپونیک، درجه مکانیزه بودن مزرعه یا گلخانه و... در شرایط کنونی پرورش دهندگان سبزیجات پیوندی نشاهای مورد نیاز را از شرکت های تولید کننده تهیه می کنند و شخصاً نسبت به پیوند سبزیجات اقدام نمی کنند. در چنین شرایطی کشاورزان بایستی کاملاً از ویژگی های این نشاها مطلع باشند.

در کشورهای آسیایی مانند کره و ژاپن و کشورهای اروپایی مانند هلند و حتی برخی کشورهای دیگر پیوند سبزیجات به شیوه ی رایجی تبدیل شده است. در آینده ای نه چندان دور شاهد تولید ربات های پیوند زننده و امکانات مورد نیاز جهت مقاوم ساختن نشاها خواهیم بود. همین امر به نوبه ی خود منجر به پایین آمدن نرخ نشاهای پیوندی شده و کاربرد آنها را بیش از پیش گسترش خواهد داد.