کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی جهت حفاظت از لایه اوزون - قسمت اول

در این مقاله دو قسمتی کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی را شرح خواهیم داد که چه هستند و چرا به وجود آمده اند. در حال حاضر در قسمت اول این مقاله کنوانسیون بین المللی زیست محیطی حفاظت از لایه اوزون و در قسمت دوم هم کنوانسیون های مربوط به مدیریت پسماندهای خطرناک بررسی خواهیم نمود.

اهمیت کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی

بر هیچ کس پوشیده نیست که امروزه یکی از مهم ترین دستورکارهای جامعه جهانی، محافظت از محیط زیست و نوع بشر در مقابل مواد شیمیایی و آلاینده های خطرناک می باشد. هرروز بر سرعت روند وضع و تصویب کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی اضافه می گردد. شتاب امر به حدی می باشد که حتی کشورهایی مثل ایران که جزء کشورهای جهان سوم به حساب می آید، هم مجبور است با این روند همکاری نماید. اکنون دیگر تنها کشورهای پیشرفته با مشکل محصولات تجملی و الکترونیکی و ساخته های بشری مضر برای محیط زیست مواجه نمی باشند. از این رو در این مقاله مهم ترین کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی را که ایران هم متعهد به رعایت شرایط آن ها گشته است، را بررسی می نماییم.

الف - کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی برای حفاظت از لایه اوزون

در ادامه می خواهیم کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی که برای حفاظت از لایه اوزون وضع شده اند را مورد بررسی قرار دهیم، و نشان دهیم که چرا لایه اوزون نیازمند محافظت است و عدم رعایت قوانین وضع شده، جهت جلوگیری از سوراخ شدن آن چه پروتکل ها و قوانینی به وجود آمده اند.

1- کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه اوزون

لایه اوزون لایه ای در اتمسفر زمین می باشد که در مقابل اشعه مضر فرابنفش (UV) خورشید، از زمین محافظت می نماید. بعضی اقدامات بشری از جمله فعالیت های صنعتی او سبب صدمه دیدن لایه اوزون گشته است. همین امر موجب شده تا خطر تابش فرابنفش همه موجودات زنده و همچنین محیط زیست این موجودات مورد تهدید قرار دهد. در نتیجه، جوامع مختلف به فکر افتادند تا تمهیداتی جهت جلوگیری از بین رفتن لایه اوزون فراهم آورند.

در سال 1985، سازمان ملل متحد نشستی در شهر وین (Vienna)، پایتخت کشور اتریش برگزار نمود. اشخاصی به نمایندگی از 21 کشور در سراسر دنیا و اعضای اتحادیه اروپا در این نشست شرکت نموده و کنوانسیون وین را تنظیم نمودند. کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه اوزون اهداف زیر را دنبال می نماید:

1. نظارت بر پایبندی کشورهای عضو به تعهدات ذکر شده به منظور حفاظت از لایه اوزون
2. مشخص نمودن محدوده اقدامات پژوهشی و علمی به منظور حفاظت از لایه اوزون
3. در پیش گرفتن تمهیدات و استراتژی های لازم به منظور کاهش انتشار موادی که سبب از بین رفتن لایه اوزون می گردند و حفاظت از لایه اوزون
4. بررسی های سازمان یافته جهت نظارت دائم بر وضعیت لایه اوزون

کشورهایی که به کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه اوزون پیوسته اند، هم باید به تعهدات خود عمل نمایند. همکاری علمی و تبادل پیوسته اطلاعات جهت بررسی میزان تأثیر اقدامات بشری بر وضعیت لایه اوزون و بررسی تغییر وضعیت لایه اوزون بر سلامتی نوع بشر و وضعیت محیط زیست از جمله این تعهدات می باشند. از سایر تعهدات کشورهای فوق می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• انجام همکاری های لازم در زمینه تبادل اطلاعات علمی و آموخته های تکنیکی میان اعضای کنوانسیون برای حفاظت از لایه اوزون؛
• همکاری با ارگان های بین المللی ذی صلاح در جهت اجرای تأثیرگذار کنوانسیون و پروتکل های آن؛
• انجام همکاری های مورد نیاز در حوزه های پژوهشی، تکنیکی و قانونی در جهت حفاظت از لایه اوزون.

2- پروتکل مونترال برای حفاظت از لایه اوزون

پروتکل مونترال (Montreal Protocol) خود یک توافق نامه مجزا و مستقل برای حفاظت از لایه اوزون می باشد، که به عنوان الحاقیه کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه اوزون تنظیم گشت. پروتکل مونترال در سال 1987 در مورد مواد تخریب کننده لایه اوزون تصویب و در سال 1989 لازم الاجرا اعلام گردید. پروتکل مونترال یکی از موفق ترین همکاری های بین المللی در زمینه محیط زیست و حفاظت از لایه اوزون می باشد. اعضای پروتکل مونترال قوانینی به منظور حفاظت از لایه اوزون تصویب نمودند، که همواره با توجه به آخرین پیشرفت های علمی و تکنیکی مورد بازنگری قرار می گیرد. تاکنون 96 ماده از مفاد پروتکل مونترال به تصویب اعضای پروتکل رسیده است.

پیوستن ایران به کنوانسیون های بین المللی زیست محیطی

در سال 1990 میلادی (1369) کشور ایران هم به کنوانسیون وین برای حفاظت از لایه اوزون و پروتکل مونترال محلق گشت. در سال 1993 (1372) با همکاری سازمان های «برنامه عمران ملل متحد» و «حفاظت از محیط زیست» به نمایندگی از صندوق چند جانبه پروتکل مونترال، «دفتر حفاظت از لایه اوزون» در تهران تأسیس گردید.

تأسیس دفتر حفاظت از لایه اوزون تهران در درجه اول به منظور بهتر نمودن ظرفیت ها و توانایی های ایران در راستای عملکرد موفقیت آمیز به مفاد پروتکل مونترال و آسان نمودن به روال اجرایی این پروتکل انجام گشته است. از جمله وظایف دفتر حفاظت از لایه اوزون تهران می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• راهنمایی؛
• ایجاد هماهنگی و نظارت بر برنامه های مرتبط با کاهش میزان مواد مخرب لایه اوزون؛
• ممنوعیت واردات و استفاده مواد مذکور طبق تقویم پروتکل به شکل برنامه سراسری در کشور.