آشنایی با مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر یزد

مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر نیز مانند بسیاری از بناهای تاریخی این شهر در محله فهادان واقع شده و با معماری بسیار زیبا و خارق العاده در بخش های مختلف خود نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. حدود 8 قرن قدمت دارد و هنوز در دل کویر استوار است، به همین دلیل در میان باستان شناسان جهان شهرت زیادی دارد. این بنا در ابتدای ساخت خود به عنوان زندان مورد استفاده قرار می‌گرفت اما بعدها تبدیل به مدرسه ای شد که افراد سرشناس بسیاری در آن به تحصیل مشغول شدند.

مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر سابق که در شهرستان یزد و روستای امام قرار دارد در قرن هفتم ساخته شده است. مدرسه ضیائیه در سال 1346 به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است. در مقاله امروز می‌خواهیم به صورت مختصر و مفید شما را با مدرسه ضیائیه یزد یا زندان اسکندر آشنا نماییم.

مدرسه ضیائیه یزد 

مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر) یکی از مکان‌های تاریخی شهر یزد به حساب می‌آید. در حقیقت این مدرسه با 8 قرن قدمت در محله فهادان شهر یزد در مجاورت بقعه دوازده امام واقع گردیده است. مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر) در سال 631 هجری توسط عارف معروف ضیاء الدین حسین رضی بنا گردیده و در سال 908 هجری قمری توسط پسران او مجدالدین حسن و شرف الدین علی به پایان رسیده است.

ویژگی‌های مدرسه ضیائیه 

 از قسمت‌های گوناگون این بنا می‌توان به وجود چاهی با قطر چهار متر و در وسط حیاط این مدرسه اشاره نمود که از آنجا به سردابی با عمق هفت متر منتهی می‌گردد. ارتفاع گنبد مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر) به حدود 20 متر می‌رسد. تزئینات آن دارای گچبری‌های طلائی و لاجوردی است، که قسمت اعظم آن از میان رفته، ولی با وجود این ویرانی‌ها باز هم زیبایی بنا حفظ شده و یکی از مکان‌های دیدنی یزد است که گردشگران و توریست‌های بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. 

در مورد گذشته این بنا داستان‌های بسیاری گفته شده است، که قدمت ساخت آن را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت داده اند. از بنای مدرسه ضیائیه به عنوان زندان استفاده می‌شده اما بعد‌ها تغییر کاربری داده و به عنوان مدرسه از آن استفاده نموده‌اند.

معماری زندان اسکندر

معماری به کار رفته در زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه دارای ویژگی منحصر به فردی است که اگرچه ساده است اما زیبایی هنر استادان آن دوران را نشان می‌دهد. این قطعه منحصر به فرد از تاریخ دارای معماری مسحور کننده‌ای است. در ساخت این بنا فقط از خشت خام استفاده شده و خبری از روکش‌های تزئینی نیست. اگرچه این بنا مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است، اما استفاده از خشت خام را می توان دلیل ماندگاری آن دانست. در ساخت آن ابتدا گنبد خانه کهن برای آرامگاه ساخته شده که آغاز آن همزمان با حمله اسکندر به ایران بود و مدرسه‌ای هم وجود نداشته است. اما 200 سال بعد در اوایل قرن دهم، نوه‌ سازنده گنبد، در کنار آن، مدرسه را می‌سازد و آن مدرسه را تبدیل به این مدرسه امروزی می‌نماید.

مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر) در خیابان امام و در محله فهادان، کوچه رخت شوی خانه، کوچه حمام نو واقع گردیده است.

جنس گنبد مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر) از خشت خام می‌باشد و گچبری‌های آن با آبرنگ آبی لاجوردی و طلایی مزین می‌باشد، گنبد بر روی چهار دیوار بلند که طول هر کدام از ضلع‌های آن 8. 8 متر است، بنا گردیده است. بقعه این بنا 18 متر و فاصله‌ دهنه  آن 9/5 متر می‌باشد. از دیگر بنا‌های تاریخی شهر یزد می‌توان به بقعه دوازده امام که در جوار همین بنا واقع گردیده و موزه سکه، موزه مردم‌شناسی حیدرزاده و خانه لاری‌ها که باز هم در کمترین فاصله با این بنای قدیمی و تاریخی قرار گرفته است، اشاره نمود.

بخش‌های مختلف زندان اسکندر

یکی از دلایلی که زندان اسکندر یزد را به شهرت رساند، نوع معماری و شکوه و عظمتی است که در قسمت‌های مختلف آن به چشم می خورد. این بنای قدیمی علاوه بر ورودی، درب‌ها و دیوارهایی که تاریخ و هنر را حفظ کرده اند، دارای بخش های مهم دیگری نیز است که عبارتند از:

گنبد

در اکثر بناهای تاریخی ایرانی گنبد به چشم می‌خورد و سازندگان و هنرمندان در ایجاد نقش و نگار بر روی آن ظرافت و حساسیت خاصی داشتند. گنبد زندان اسکندر یزد مانند سایر بخش‌های آن از خشت تشکیل شده و بر خلاف ظاهر فعلی آن که نقوشی با رنگ‌های طلایی و لاجوردی دارد، در سال‌های ابتدایی کاملا ساده بود و هیچ نشانی از کاشی کاری و رنگ بر روی آن وجود نداشته است. این گنبد ارتفاعی نزدیک به 18 متر دارد و سادگی و زیبایی را به بهترین نحو ممکن به نمایش می‌گذارد.

شبستان

مانند تمام مساجد و مکان‌های مذهبی، زندان اسکندر یزد نیز دارای شبستان بزرگی است که محراب موجود در این بخش و رواق‌های بزرگ و کوچک در جاهای مختلف زندان هر یک با معماری خاص و کاملا هوشمندانه طراحی و ایجاد شده‌اند.

بادگیر

یزد یعنی شهر بادگیرها و شرایط آب و هوایی و افزایش دمای هوا در تابستان منجر به ساخت آنها در کنار اغلب ساختمان ها شده است. بادگیرها در واقع همان کولرهای امروزی اند که جریان هوا را به خوبی در کل مجموعه در جریان قرار داده و باعث خنک شدن هوا می‌شوند. 

چاه

یکی از قسمت‌های جالب مدرسه ضیاییه چاهی به عمق 2.8 متر در وسط حیاط عمارت است که بر اثر ریزش کف در وسط حیاط این بنا شکل گرفته است. در انتهای این چاه سردابی قدیمی به عمق حدود 5 متر وجود دارد که از آن برای تامین آب برای افراد ساکن مدرسه استفاده می‌شده است.

هتل‌های نزدیک زندان اسکندر 

از آنجایی که زندان اسکندر در یکی از مناطق شلوغ و قدیمی یزد قرار دارد، در نتیجه شرایط بسیار خوبی برای اقامت در آن فراهم شده است. هتل سنتی فهادان، هتل قدیم کاشان یزد، مهمانسرای نخل مهر یزد و هتل فاضلی از جمله گزینه‌هایی هستند که در بین گردشگران داخلی و خارجی طرفداران زیاد داشته و در فاصله کمی از زندان اسکندر قرار دارند. هتل سنتی فهادان که درست روبروی زندان اسکندر یزد واقع شده، یکی از عمارت‌های قدیمی مربوط به دوره قاجاریه است که شامل عمارت کلاه فرنگی، نارنجستان و پشت بام بزرگی با چشم انداز بسیار زیبا است.

رستوران‌های نزدیک زندان اسکندر

پس از بازدید و لذت بردن در زندان اسکندر و سفر به تاریخ 700 ساله، قطعا خوردن غذاهای لذیذ یزد می‌تواند خستگی شما را برطرف کند. با توجه به موقعیت بسیار مهم این منطقه و قرار گرفتن بناها و جاذبه‌های تاریخی در آن، رستوران‌های سنتی مختلفی در نزدیکی این بنا وجود دارند. رستوران  رستوران ترمه و ترنج و رستوران سنتی ابوالمعالی از بهترین گزینه‌های موجود در محله فهادان اند که غذاهای ایرانی را در فضایی کاملا سنتی سرو می‌کنند.