سرزمین پهناور ایران مهد پرورش اسب و مبدأ نژاد‌های گوناگون آن می ­باشد. تاریخچه اسب در ایران به طول تاریخ تمدن جهان قدمت دارد و اسب بومی ایران ثروت کشورمان ایران محسوب می گردد. این حیوان ویژگی‌های بی نظیری دارد و به گواهی تاریخ، نیاکان تمام اسب‌های اصیل و ممتاز امروزی می‌باشد. با علم به این موضوع که ایران باستان محل پرورش بهترین اسب‌های جهان بوده و با نگاهی به تاریخچه اسب از جمله آثار تاریخی و عقاید دیرینه شناسان می‌توان ایران را مهد پرورش اسب به حساب آورد که منشأ سایر نژادهای اسب امروزی می باشد. از این رو در این مقاله به تاریخچه اسب در ایران پرداخته ایم.

فهرست عناوین آشنایی با تاریخچه اسب در ایران

• تاریخچه اسب و اهمیت والای آن در بین دولتمردان ایرانی
• تاریخچه اسب در ایران و به کارگیری این حیوان در انواع ورزش ­ها
• تاریخچه اسب و سوارکاری در ایران
• تاریخچه اسب‌ های فلات ایران

تاریخچه اسب و اهمیت والای آن در بین دولتمردان ایرانی

تمام رنگ ­های متنوع اسب‌های امروزی را اسب‌های ایران باستان تشکیل داده اند و رنگ‌های اسب‌ها طبق در خواست پرورش دهندگان حاصل می‌گردید. به طور کلی در دوران پادشاهان ایران باستان همه درباریان و سران لشکر به پرورش اسب اشتغال داشتند. به ویژه از نظر کوروش این حیوان به قدری مهم بود که تعداد اسب‌های کوروش از مرز صد و بیست هزار رأس در سال بیشتر می­ شد. کل این اسب‌ها دارای شجره‌نامه و شناسنامه انفرادی بودند و معمولاً در سواره نظام ارتش به کار گرفته می­ شدند. در آن زمان بر اساس قوانین وضع شده هر ایرانی باید سوارکاری را یاد می ­گرفت.

تاریخچه اسب در ایران و به کارگیری این حیوان در انواع ورزش ­ها

دیگر ورزش ملی ایرانیان چوگان است که درساژ، شکل پیشرفته و امروزی آن می‌باشد. شکار با اسب مربوط به شاهان ایران باستان بوده و یکی از تکنیک‌های متداول شکار پرش از روی موانع می‌باشد که امروزه به عنوان یک رشته در ورزش سوارکاری مطرح است. بانوان ایرانی، سوارکاری چوگان و تیراندازی را از کودکی فرا می‌گرفتند و به عنوان تیرانداز سواره برای شکار به جنگل ها می‌ رفتند.

تاریخچه اسب و سوارکاری در ایران

تعدادی دهنه آبخوری و هویزه مربوط به دو هزار سال پیش از میلاد در اطراف لرستان به دست آمده و از بررسی آن­ ها آشکار شده که ایرانیان تمام انواع سوارکاری را می­ دانسته ­اند و برای هر نوع ورزش سوارکاری نوع ویژه‌ای دهنه یا آبخوری استفاده می­ نموده ­اند. با مروری به وضع سوارکاری امروز مشخص می­ گردد که هنوز همان افسار و دهنه‌های ایران باستان استفاده می­ گردند و تا به حال دنیا نتوانسته وسیله‌ای را جایگزین آن­ ها نماید!

مارکوپولو در سفرنامه خود نوشته است: «بهترین و زیباترین اسب‌های جهان در ایران وجود دارند و با توجه به شهرت آن­ ها، بازرگانان خارجی آن­ ها را برای فروش به هندوستان آورده و به قیمت بالایی به فروش می ­رسانند. قیمت هر اسب 200 لیره طلا می‌باشد.»

از جمله خدمت هایی که ایرانیان برای نخستین بار در دنیا در مورد تولید و پرورش دام انجام داده ­اند، تولید قاطر از جفت‌گیری الاغ نر با مادیان است.

تاریخچه اسب‌ های فلات ایران

اگرچه اسب‌های فلات ایران به صورت بومی در همه مناطق ایران مشاهده می گردند، اما ویژگی های این اسب‌ها بر حسب خصوصیات جغرافیایی مناطق گوناگون متفاوت می باشد. به طور کلی می‌توان گفت که طبق شرایط جغرافیایی، اسب بومی ‌ایران خیلی درشت جثه نیست، اما قدرتمند و بردبار می باشد. این اسب قرن‌های متمادی برای انجام کارهای سخت به کار گرفته شده است. از محبوب ترین این اسب‌ها می‌توان اسب‌هایی مانند قره‌باغی، لری، قشقایی، بختیاری، دره‌شویی و همچنین اسب‌های تالش را نام برد که خون اسب عرب ایرانی را دارند.

در پایان مواردی از انواع نژاد اسب ایران را به تفکیک خصوصیات و تعداد در مناطق مختلف کشور در جدول زیر آورده ایم: