همه چیز درباره خانه لاری های یزد شاهکار معماری ایرانی
یکی از بناهای تاریخی شهر یزد خانه‌ای است به نام خانه لاری‌ها که در گذر سال‌ها زیبایی‌های خود را حفظ نموده است. خانه لاری‌های یزد و بادگیر آن مربوط به دوران قاجار است. در واقع خانه لاری‌های یزد یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است که برای علاقمندان به معماری سنتی مکانی جالب و دیدنی به حساب می‌آید. خانه لاری یکی از خانه‌هایی است که شکوه معماری ایران را به تصویر می‌کشد. برای اطلاعات بیشتر در ادامه با ما همراه باشید.
خانه لاری های یزد کجاست؟
خانه لاری‌های یزد در خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه فرنگی احداث شده است، همچنین خانه لاری‌های یزد نزدیک بناهای تاریخی زندان اسکندر، سید گلسرخ و برج و باروی شهر قرار دارد. مساحت آن حدود 1700 متر و زیر بنائی معادل 1200 متر مربع دارد.
تاریخچه خانه لاری ها
همانطور که گفته شد این بنا متعلق به زمان قاجاریه است. در واقع این خانه در سال 1286 قمری ساخته شده و قدمتی 150 ساله دارد. مالک آن یکی از تجار برجسته شهر یزد حاج محمد ابراهیم لاری بوده و سابقا به عنوان خانقاه نعمت اللهی (محل زندگی دراویش مسلک نعمت اللهی) مورد استفاده قرار می‌گرفته است. تا اواخر دوران حکومت رضا شاه این خانه به عنوان یکی از خانه‌های اعیان و اشراف دوران خود مورد توجه خاص و عام بود اما به علت موروثی شدن به متروکه‌ای تبدیل گردید و خسارات و آسیب‌های جدی به آن وارد شد.
در سال 1363 این بنای تاریخی توسط میراث فرهنگی یزد از صاحبش خریداری و مرمت گردید و به عنوان محل اداره میراث مورد استفاده قرار گرفت. سرانجام این خانه در تاریخ 24 بهمن ماه سال 1375 با شماره ثبتی 1837 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
خانواده لاری ها چه کسانی بودند؟
لاری‌ها تاجر بودند و 270 سال پیش به دلیل رونق کسب و کارشان از شهر لار (که به شهر بی‌کوچه شهرت دارد) به یزد مهاجرت کردند. پس از آن فرصت‌های شغلی خوبی برای این خانواده فراهم شد و توانستند اعتباری در عرصه تجارت کسب کنند. همین امر باعث شد که لاری‌ها در یزد باقی بمانند. با ساخت خانه لاری‌ها همه چیز در بهترین شرایط مهیا شد تا این خانواده خود را عضوی از شهر جدید بدانند و خانه کوچکی در وسط یزد برای خود داشته باشند.
خانه لاری ها، شاهکار معماری ایرانی
خانه‌های ساخته شده در مناطق کویری معماری متفاوتی دارند و از مصالح خاصی استفاده می‌کنند. به این بناها، بناهای خشتی می‌گویند خشت، گل خشک شده و یکی از پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی در مناطق کویری است. استفاده از آن منجر به خنک ماندن فضاهای داخلی ساختمان‌ها می‌شود. از آنجا که خشت خام در برابر رطوبت بسیار آسیب پذیر است و نمی‌تواند برای مدت طولانی دوام بیاورد، در ساخت خانه لاری‌ها علاوه بر خشت خام، از خشت پخته یا همان آجر نیز استفاده شده است.
نقاط کویری علاوه بر اینکه تابستان‌های به شدت گرمی دارند، دارای زمستان‌های به شدت سختی نیز هستند. در زمان حال وسایل گرمایشی و سرمایشی نقش اصلی را در تنظیم دمای خانه ایفا می‌کنند، اما در قدیم این نوع معماری خانه بوده است که این نقش را ایفا می‌کرده است. در خانه های کویری به ویژه آنهایی که در یزد ساخته شده اند بادگیرها نقش تهویه هوای خانه را بر عهده داشتند. بادگیر ها در واقع همان کولرهای امروزی‌اند.
نکات جالب در مورد خانه لاری های یزد
- در هنگام ورود به خانه با کوبه‌های (وسیله‌ای که برای در زدن در خانه‌های قدیمی از آن استفاده می‌شده است ) متفاوتی که بر روی در قرار دارد بر می‌خوریم که برای زنان و مردان به صورت مجزا و با صدای خاص خود طراحی کرده‌اند. خانه لاری‌ها شامل شش باب خانه با فضاهای کاملا معماری ویژه خانه‌های کویری است. در‌ها، پنجره‌ها، ارسی‌ها و اتاق‌های آئینه کاری و نقاشی شده آن یکی از نمونه‌های زیبا و عالی خانه‌های اعیانی دوره قاجار به حساب می‌آید.
- خانه لاری‌ها از یک حیاط اصلی یک حیاط میانی و یک حیاط کوچک و مجموعه‌ای از ایوان‌ها، تالار‌ها، اتاق‌ها و یک سر در و هشتی برخوردار می‌باشد. هشتی در فاصله‌ای بین دو حیاط می‌باشد که به هر دو حیاط به یک اندازه دسترسی داشته است.
- بر روی حوض حیاط اصلی، تختی قرار داشته که با سه پله از سطح حیاط جدا می‌شود و نیمی از فضای حوض را اشغال می‌نماید. این تخت و فضای آنرا اصطلاحاً غروب نشین یا سایه نشین می‌گویند.
- اتاق‌های این عمارت با سه پله که با سنگ‌های مشبک کاری تزیین شده از حیاط جدا شده است. بدنه داخلی اتاق‌های این بنا که به صورت چهار ضلعی دور تا دور حیاط را در بر گرفته است، با هنر گچبری و رنگ بنفش مزین شده است. این اتاق‌ها در هر ضلع با درب‌های چوبی به یکدیگر راه داشته‌اند.
- خانه لاری‌ها مجموعا 22 اتاق داشته که هر کدام با نام خاصی مشخص شده‌اند. اتاق سه دری مخصوص بچه‌ها و اتاق پنج دری مخصوص خانواده و اتاق ارسی با درب کشویی از جالب‌ترین اتاق‌های خانه به حساب می‌آیند.
بهترین زمان برای بازدید از خانه لاری ها
در واقع بهترین زمان برای بازدید از خانه لاری ها، همان بهترین مواقع سفر به یزد است که در مقالات قبلی به آن اشاره کردیم. در مطالب پیشین گفتیم که استان یزد در منطقه کویری قرار دارد و به همین دلیل روزهای بسیار گرم آن از خرداد تا مهرماه طول می‌کشد. اما با نزدیک شدن به فصل پاییز و زمستان، هوا رو به خنکی می‌رود و سفر به این شهر نیز افزایش می‌یابد.
البته به این نکته نیز توجه داشته باشید که وقتی هوا در شهر یزد متعادل می‌شود، تعداد توریست‌ها هم بیشتر شده و شهر شلوغ می‌شود، به همین دلیل هزینه سفر شما از بلیط رفت و برگشت گرفته تا اقامت و ... افزایش می‌یابد. با این حال انتخاب با شماست؛ تحمل گرما، سفر ارزان تر و آرام تر یا آب و هوای خوب، گردشگران بیشتر و در نهایت هزینه بیشتر.
ساعات کار موزه خانه لاری ها
موزه لاری‌های یزد همه روزه پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی است. با این تفاوت که مانند بسیاری از مکان‌های تاریخی دیگر با بلیط ارزانتر و کمی گرانتر برای خارجی پذیرای عموم است. ساعات کار این خانه در بهار و تابستان از ساعت 8:30 صبح تا 21:00 و در پاییز و زمستان از ساعت 8:30 صبح تا 19:30 است.
استفاده از سبک‌های ساخت، مصالح و مصالح مناسب و هماهنگ با اقلیم خاص شهر یزد از جمله ویژگی‌ها و امتیازات منازل مسکونی عصر گذشته در استان یزد است. خانه لاری‌های یزد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در سازه ساختمان از خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج، گچ کاری، نماسازی و ... استفاده شده است. در خانه‌های اعیانی وجود فضایی هنری با تزئینات آینه‌ای و گچی امری عادی تلقی بوده و این زیبایی‌ها در این خانه نیز به چشم می‌خورد. آویزها و گچکاری‌ها، ستون‌ها و سرستون‌های بلند در تالار و سایر تزئینات این بنا را بیش از پیش با شکوه جلوه می‌دهد.