معرفی بهترین قله های ایران برای صعود و کوهنوردی

با وجود دو رشته‌کوه البرز و زاگرس و ویژگی‌های منحصر به فرد هر یک از کوه‌های ایران، گزینه‌های زیادی پیش روی علاقه‌مندان به طبیعت و کوهنوردی قرار می‌گیرد که می‌توانند به سراغشان بروند و چالش‌های جدیدی را تجربه کنند. اگر بخواهیم به قله‌های محبوب و پرطرفدار کوهنوردان اشاره کنیم، به لیست بلند بالایی می‌رسیم که می‌شود راجع‌به هر مورد آن مفصل صحبت کرد؛ با این حال ما اینجا تنها به سراغ معرفی بهترین قله های ایران برای صعود رفتیم که هر سال با طبیعت و جاذبه‌هایشان، مقصد بسیاری از کوهنورها می‌شوند.

معرفی بهترین قله های ایران برای صعود 

توجه به کوه‌ها و قلل مرتفع در ایران از دیرباز تاکنون ریشه تاریخی در سرزمینمان دارد. هر یک از این قلل مرتفع نمادی از استواری، پایداری، قدرت، امید و پیروزی بر تاریکی است؛ تا آنجا که رد پای آن در ادبیات و اشعار شاعران نیز نمود پیدا می‌کند. علاقه زیاد ایرانیان به کوهنوردی و فتح قله های سرزمینشان نیز تا حد زیادی به این مسئله برمی‌گردد. ایران دارای دو رشته کوه اصلی شامل رشته کوه البرز و رشته کوه زاگرس است. در هر یک از این سلسله جبال قلل مرتفعی وجود دارند که مورد توجه کوهنوردان قرار گرفته اند. در ادامه به معرفی بهترین قله های ایران برای صعود می‌پردازیم.

قله دماوند، بلندترین قله ایران

دماوند، واقع در رشته‌کوه البرز، با 5670 متر ارتفاع، به عنوان بلندترین قله آتشفشانی ایران و خاورمیانه و دوازدهمین قله بلند جهان شناخته می‌شود که در جنوب دریای خزر در شهر لاریجان قرار دارد. این قله به خاطر ارتفاع زیاد، شرایط آب و هوایی خاص و جاذبه‌هایش، یکی از اصلی‌ترین و چالش‌برانگیزترین مقصدهایی است که کوهنوردان ایرانی و حتی غیر ایرانی به سراغش می‌روند.

مسیرهای دسترسی به قله دماوند 

برای دسترسی به دماوند، بهترین مبدا حرکت، شهر تهران یا دماوند است. 4 جبهه در غرب، جنوب، شمال و شمال شرق این کوه قرار دارد که جان‌پناه‌هایی برای استراحت و اقامت کوهنوردان در آنها تعبیه شده است. معروفترین و قدیمی‌ترین این جبهه‌ها، جبهه جنوبی است که بیشترین پیمایش در آن رخ می‌دهد و دسترسی به آن از منطقه پلور و رینه امکان پذیر است.

شرایط آب و هوایی

فشار هوا در این منطقه، به نصف فشار هوا در سطح دریا می‌رسد و آب و هوای آن در هر فصل سال، سرد و خنک است. قسمت‌های زیادی از سطح آن با برف و یخ پوشیده شده. درجه هوای این ناحیه در زمستان، تا 60- و در تابستان تا 2- درجه پایین می‌آید. به همین خاطر است که بهترین بازه زمانی را برای صعود به دماوند، از نیمه خرداد تا اواخر شهریور می‌دانند.

گونه‌های گیاهی و جانوری

همانطور که گفتیم، دماوند در جنوب دریای خرز قرار گرفته و امتداد آن به مناطق کویری نیز می‌رسد. به همین جهت پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری در این ناحیه به طرز چشمگیری گسترده و متنوع است. خاکشیر تلخ کوتوله، بومادران دماوندی، درمنه کوهی، درمنه معطر، پیرگیاه دماوندی، شقایق لار، فراموشم مکن دماوندی و ... تنها نمونه‌های کوچکی از پوشش گیاهی این منطقه هستند. همچنین جانوران و حیوانات وحشی و اهلی زیادی نیز، این منطقه را به عنوان زیست‌بوم خود انتخاب کرده‌اند؛ از جمله: روباه، شغال، گرگ، میش، خرگوش، گراز، عقاب، جغد، مار، عقرب و ... .

جاذبه‌های دیدنی

جدا از لذت فتح و صعود یا مشاهده گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، جاذبه‌های زیادی در قسمت‌های مختلف آن وجود دارد که تمایل افراد به صعود را بالا می‌برد. علاقه‌مندان به جاذبه‌های طبیعی بعضا چندین و چند بار از مسیرهای مختلف به سمت این مقصد می‌روند تا مناظر فوق‌العاده در هر چهار جبهه را تجربه کنند.

• دماوند، کوهی آتشفشانی با دهانه‌ای یخی به قطر 400 متر است که دریاچه‌ای یخی روی آن را پوشانده. چشمه‌های گوگردی و آب گرم هم نشانه نیمه فعال بودن این آتشفشان است.
• یخچال‌های طبیعی غربی، شمال شرقی، سیوله، دوبی سل، عروسک ها، دره یخار و خورتاب سر در نواحی مختلف قرار گرفته‌اند و کوهنوردان را با عظمتشان حیرت‌زده می‌کنند.
• در جبهه جنوبی آبشاری یخی وجود دارد که ارتفاع آن به 7 متر و قطر آن به 3 متر می‌رسد. این آبشار مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه است که در تمام فصول سال یخ بسته و حتی در روزهای تابستان، فقط برای چند سال بخش کمی از آن ذوب می‌شود و با  غروب خورشید، مجدد یخ می‌بندد.

قله علم کوه، دومین قله مرتفع بعد از دماوند

علم‌کوه نیز در رشته‌کوه البرز قرار دارد و با 4848 متر ارتفاع، دومین قله‌ی بلند ایران بعد از دماوند به حساب می‌آید. این قله در استان مازندران و شهرستان کلاردشت واقع شده است. کوهنوردان حرفه‌ای با توجه به شرایط آب و هوایی و زمستان‌های سرد و سخت این منطقه، دو ماه مرداد و شهریور را بهترین زمان صعود می‌دانند. در دامنه و نواحی جلگه‌ای، مراتعی با تنوع گیاهی زیاد شکل گرفته؛ اما بخش‌های مرتفع آن با قارچ‌ها و گیاهان دارویی پوشیده شده است.

یخچال‌های طبیعی در این ناحیه به وفور یافت می‌شوند. یخچال‌های مرجیکش، سرچال، تخت سلیمان، هفت خوان، علم چال، شانه کوه، اسپلیت، چالون و خرسان، این منطقه را به بزرگترین منطقه کوهستانی یخچالی تبدیل کرده‌اند.

راه‌های دسترسی

بهترین راه برای رسیدن به علم‌کوه، رفتن به منطقه رودبارک است. به طور کلی مسیرهای مختلفی برای صعود وجود دارد که درجه سختی هر یک متفاوت است؛ از جمله:

• مسیر حصارچال (حسارچال): در جبهه جنوبی که به رودبارک نزدیک است و کوهنوردی در آن بسیار راحت است؛ یعنی تنها با پیاده روی و بدون نیاز به امکانات خاصی می‌توانید آن را طی کنید. با این حال در فصل زمستان، پیمایش در آن پیشنهاد نمی‌شود؛ چراکه احتمال سقوط بهمن زیاد است.
• مسیر سیاه سنگ‌ها: دسترسی به سیاه سنگ‌ها هم از طریق رودبارک ممکن است. به طور کلی این مسیر هم نسبتا آسان و غیر فنی است و در آن با چالش‌های زیادی روبرو نیستید؛ اما ریزش سنگ، بزرگترین خطر این منطقه محسوب می‌شود.
• دیواره علم کوه: این دیواره در کنار زیبایی‌هایش، برای سنگ نوردان بسیار فنی و خطرناک است و صعود از آن کار هرکسی نیست. در خود این دیواره مسیرهای مختلفی از جمله لهستان 52 و 48، ایتالیایی‌ها، ایرانی‌ها، فرانسوی‌ها و هارس رست وجود دارد که از میان آنها، مورد آخر راحت‌ترین دسترسی را فراهم می‌کند.
• گرده آلمانها: در سمت غربی دیواره علم‌کوه قرار دارد و به شدت فنی و تخصصی است و عبور از آن به تجهیزات حرفه‌ای زیادی نیاز دارد.

قله سبلان، سومین قله بلند ایران

سبلان، سومین کوه بلند ایران با آتشفشانی غیر فعال است که 4811 متر ارتفاع دارد و در 35 کیلومتری غرب اردبیل قرار گرفته است. سبلان از سه قله‌ی اصلی به نام‌های سلطان ساوالان (سبلان)، کسری، هرم (خود به سه قله هرم 1، 2 و 3 تقسیم می‌شود) تشکیل شده است. 

بهترین زمان برای صعود سه فصل تابستان است؛ اما به این معنی نیست که کوهنوردی در زمستان در آن رایج نباشد. سبلان در زمستان نیاز به حمل بار زیاد و برفکوبی شدید دارد؛ به همین دلیل چالشی بزرگ برای کوهنوردان حرفه‌ای و باتجربه تبدیل می‌شود.

دریاچه یخی روی دهانه آتشفشانی سبلان، تنوع گیاهی و جانوری، پیست اسکی آلوراس و ژئو پارک «شیروان دره» با سنگ‌های خاص و صخره‌ای شکل، از جاذبه‌های این منطقه به حساب می‌آید.

راه‌های دسترسی‌

به طور کلی از سه مسیر برای رسیدن به این منطقه بیشتر استفاده می‌شود:

• جبهه شمال شرقی: که از آب گرم «شابیل» در شهر لاهرود شروع می‌شود و پاکوب بودن اکثر قسمت‌های زمین نشان‌دهنده رفت و آمد زیاد آنجا است. 
• جبهه غربی: که از دریاچه قره گل آغاز می‌شود.
• جبهه جنوبی: جبهه جنوبی که سخت‌ترین مورد است و از سنگ‌های بزرگی تشکیل شده که احتمال سقوطشان وجود دارد. علاوه بر این، جانپناهی برای کوهنوردها در آن تعبیه نشده است.

رشته ‌کوه سهند، عروس کوه‌های ایران

رشته‌کوه آتشفشانی سهند در آذربایجان غربی، در جنوب شهر تبریز و شمال شهر مراغه واقع است و 17 قله در آن وجود دارد که بلندترین آنها «کمال» یا «قوچ گلی داغی» با 3707 متر ارتفاع است. بلندی خود قله سهند نیز 3528 متر است که در اکثر مواقع سال از برف پوشیده شده است. این منطقه به دلیل طبیعت چشم‌نواز و چشمه‌های پرآبی مثل فرخ بلاغ، گوموش بلاغی، پری و ... کوهنوردان زیادی را به سمت خود می‌کشاند. همچنین آبشاری به نام اسکندر در ناحیه شمالی وجود دارد و از آنجا که در اکثر مواقع سال یخ می‌بندد، مقصد خوبی برای یخ ‌نوردهاست. در نهایت اگر به اسکی روی یخ علاقه دارید، حتما پیست اسکی سهند را در برنامه خود قرار دهید.

مسیرهای دسترسی

از آنجا که محدوده این رشته‌کوه بسیار وسیع است، راه‌های زیادی برای رسیدن به آن وجود دارد که اینجا به تعدادی از معروفترین آنها اشاره می‌کنیم.

• جبهه جنوبی، که مهمترین و راحت‌ترین راه دسترسی به شمار آمده و از منطقه قئرخ بولاخ شروع می‌شود. این مسیر در فصل سرما، انتخاب اول و آخر کوهنوردان است و رسیدن به قله‌ها در زمستان از طرق دیگر غیر ممکن است.
• مسیر روستای چیچکلو در شرق.
• روستای اسپراخون در جبهه شمالی. در این روستا آب گرمی وجود دارد که کوهنوردان را ترغیب می‌کند در فصل‌های خوش آب و هوا، این مسیر را انتخاب کنند.
• روستای لیقوان در شمال.

آب و هوا وگونه‌های گیاهی و جانوری

سهند به خاطر زمستان‌های سرد و نیمه خشکش فاقد مناطق جنگلی است؛ اما به دلیل بارش‌ باران به خصوص در فصل بهار، سراسر از گیاهان متنوع پوشیده می‌شود که منظره‌ای شگفت‌انگیز را خلق می‌کنند. به همین خاطر است که به سهند، لقب عروس کوه‌های ایران را داده‌اند. در این مراتع، 156 گونه گیاهی مثل قانقال، فیون، گون و .. همچنین گونه‌های نادری مثل لاله واژگون شناسایی شده است. این تنوع پوشش گیاهی، این منطقه را به زیست بوم حیوانات مختلفی از جمله گوزن، خرس قهوه‌ای، عقاب طلایی، راسو، گربه وحشی، میش، خفاش و ... تبدیل کرده و همچنین چراگاه مناسبی برای دام‌ها است.

قله الوند کوه همدان

الوند، بخشی از رشته‌کوه زاگرس در حدفاصل همدان و تویسرکان قرار دارد. این منطقه کوهستانی دارای چندین قله است که «کوبری»، با 3586 متر ارتفاع، بلندترین آنها به شمار می‌آید. با این حال قله‌ی الوند (3450m) معروفترین و مهمترین آنهاست که کوهنوردان زیادی را هرساله به سمت خود جذب می‌کند. درجه سختی این کوه متوسط است و بهترین راه رسیدن به آن، دره گنجنامه است.

کوهنوردان در فصول مختلف سال حتی زمستان، راهی الوند کوه می‌شوند؛ با این حال اگر قصد دارید در هوایی مطبوع و دلنشین در این منطقه کوهپیمایی کنید، اردیبهشت بهترین زمان ممکن است. در شرایط آب و هوایی متعادل، رفت و برگشت یک کوهنورد با تجربه با سرعت معمولی، حدودا 6 ساعت زمان می‌برد.

دره‌های زیادی از جمله گنجنامه، برفین، دوزخ، گوساله و ... در شمال و آرتیمانی، سرکان، فاران و ... در جنوب این کوه قرار گرفته است. همچنین اگر بخواهیم به تعدادی از چشمه‌های معروف این منطقه اشاره کنیم، می‌توانیم از هفت چشمه، ملک، بهشت آب، افعی و تخت نادر نام ببریم.

قله اشترانکوه لرستان

اشترانکوه بخشی از زاگرس و واقع در استان لرستان است که به آلپ ایران مشهور است. در این رشته کوه، قله‌های «چالی میشان، کوله جنو، گل گهر، ازنادر، سراب شاه تخت، گل گل، خیالسون، پیاره کمندان، سن بُران، مهر جمال و کوله لایو» قرار دارند که بلندترین آنها «سن بران» با 4510 متر ارتفاع است. بهترین راه دسترسی به قله‌های این کوه، روستای تیان در شهرستان ازنا است.

شرایط آب و هوایی

آب و هوای این کوهستان به خصوص در زمستان سرد و پر بارش است و وجود یخچال‌های طبیعی و عمیق «خرسه ‌در، چال بران، چال کبود، فیالسون، شاه البرز و زندان خط الراس دنا» مهر تاییدی بر همین مسئله است. جدا از بارش شدید برف، شیب زیاد زمین در ارتفاعات و وجود دره‌های برفی، فرد را در معرض خطر ریزش بهمن و سقوط از ارتفاع قرار می‌دهد.  بهترین زمان برای رفتن به اشترانکوه، خرداد تا تیر ماه است اما با این حال ممکن است باز هم پیاده روی صرف کافی نباشد و به تجهیزات تخصصی نیاز پیدا کنید.

پوشش گیاهی

دره‌های ژرف، پوشش گیاهی و جانوری متنوع و منظره روستاهای سرسبز و زیبای اطراف از جاذبه‌های دیدنی این منطقه است. همچنین دریاچه گهر، سراب تیان و تونل برفی ازنا افراد زیادی را به این نقطه می‌کشانند. جدا از همه اینها قرار گرفتن قله‌های این رشته‌کوه، در کنار هم به نحوی است که از دور شبیه کاروانی از شتر به نظر می‌رسد و به همین خاطر هم آن را اشترانکوه نامیده‌اند