همه چیز درباره صنعت گردشگری | بررسی مفاهیم و معرفی صفر تا صد صنعت گردشگری

افراد در زندگی روزمره بسیار به واژه‌های صنعت گردشگری و توریسم بر می‌خورند. اما تعریف صنعت گردشگری به شکل دقیق آن امر ساده‌ای نیست. صنعت گردشگری که در زبان انگلیسی از آن تحت عنوان توریسم (tourism) یاد می‌شود، یک صنعت فعال است که زمینه‌ رقابت بالایی دارد. فعالان صنعت گردشگری بایستی قادر باشند دائما خود را با خواسته‌ها و نیازهای متغیر استفاده کنندگان مطابقت دهند. چرا که صنعت گردشگری تجارتی است که عمدتا بر رضایت مشتری و خوشنودی، کسب لذت از خدمات ارائه شده و تأمین امنیت وی استوار است. 

گردشگران به مقاصدی سفر می‌کنند که برای آن‌ها قابل دسترسی است. اگر بیش از بیست و چهار ساعت از مکانی بازدید می‌کنند نیاز به اقامت دارند. مسافران تفریحی و تجاری نیز ممکن است از جاذبه‌ها دیدن کنند و به فعالیت‌های تفریحی بپردازند. از این رو، مقاصد گردشگری باید از امکانات رفاهی و امکانات مناسب برخوردار باشند. در ادامه بیشتر با صنعت گردشگری آشنا خواهید شد.

گردشگری چیست؟

افراد زمانی توریست محسوب می‌شوند که به طور داوطلبانه محیط عادی خود را که در آن زندگی می‌کنند برای بازدید از محیط دیگری ترک کنند. این افراد معمولا بدون توجه به اینکه این محیط (مقصد) چقدر نزدیک یا چقدر دور است، در فعالیت‌های مختلفی شرکت می‌کنند. بنابراین، گردشگران بازدیدکننده هستند و کاری که شما هنگام بازدید از مکان دیگری انجام می‌دهید ممکن است به عنوان گردشگری در نظر گرفته شود.

در سال 1963، کنفرانس سازمان ملل در مورد مسافرت و جهانگردی بین المللی موافقت کرد که از اصطلاح "بازدید کنندگان" برای توصیف افرادی که از کشور دیگری بازدید می‌کنند استفاده کند. این تعریف دو دسته از بازدیدکنندگان را در بر می‌گرفت. گردشگران به عنوان بازدیدکنندگان موقت طبقه بندی می‌شدند که حداقل 24 ساعت در یک مقصد اقامت داشتند. اگر آنها برای تفریح، مسائل مربوط به سلامتی، ورزش، تعطیلات، مطالعه یا مقاصد مذهبی سفر می‌کنند، بازدید آنها می‌تواند به عنوان اوقات فراغت طبقه بندی شود.

از طرف دیگر، گردشگران، از جمله مسافران، اگر کمتر از 24 ساعت در مقصدی اقامت داشته باشند، ممکن است به عنوان بازدیدکنندگان موقت در نظر گرفته شوند. با این حال، این تعاریف، گردشگران داخلی را در بر نمی‌گیرند. در سال 1976، مؤسسه گردشگری (که بعدا به انجمن جهانگردی تبدیل شد) پیشنهاد کرد که گردشگری عبارت است از جابجایی موقت و کوتاه مدت افراد به مقاصدی خارج از مکان‌هایی که معمولا در آن زندگی و کار می‌کنند. بنابراین، گردشگری شامل جابجایی افراد برای همه اهداف، از جمله بازدیدهای روزانه یا گشت و گذار است.

گردشگری یکی از صنایع در حال رشد در جهان بوده و برای بسیاری از کشورها منبع اصلی ارز و اشتغال است. به علاوه یکی از قابل توجه ترین پدیده‌های اقتصادی و اجتماعی است.

صنعت گردشگری که به عنوان صنعت سفر نیز شناخته می‌شود، با ایده افرادی که برای اهداف تفریحی، اجتماعی یا تجاری به مکان‌های دیگر، شهرها و کشورهای داخلی یا بین‌المللی سفر می‌کنند، مرتبط است. ارتباط نزدیکی با صنعت هتل‌داری و صنعت حمل‌ونقل دارد و بر پایه شاد نگه‌داشتن گردشگران، سرگرم‌کردن و فرآهم کردن وسایلی است که در زمان دوری از خانه به آن‌ها نیاز دارند. به بیان ساده‌تر، به تمام فعالیت‌های مربوط به جابجایی کوتاه‌مدت افراد به مکان‌هایی دور از جایی که زندگی می‌کنند اشاره دارد. این یکی از بزرگترین صنایع جهان است و اقتصاد بسیاری از کشورها تا حد زیادی توسط تجارت توریستی آنها هدایت می‌شود.

تاریخچه مختصری از گردشگری

قدمت سفر رفتن، به اندازه حضور انسان روی زمین است. انسان در آغاز وجودش در جستجوی غذا، سرپناه، امنیت و زیستگاه در سطح زمین پرسه می‌زد. حدود 5000 سال پیش، تغییرات آب و هوا، کاهش منابع غذایی و نیاز به سرپناه در برابر مهاجمان باعث شد که مردم خانه‌های خود را ترک کنند و به نقاط دیگری پناه ببرند. شاید همین این امر نیز منجر به توسعه تجارت و صنعت شد. در پایان قرن پانزدهم، ایتالیا به مرکز فکری و فرهنگی اروپا تبدیل شد. در طول قرن شانزدهم، سفر به عنوان بخشی اساسی از آموزش هر جوان انگلیسی در نظر گرفته می‌شد.

انقلاب صنعتی در قرن 18 و 19 طبقه متوسط ​​بیشتری را ایجاد کرد که برای تفریح سفر می‌کردند. اساسا، با توسعه سفرهای هوایی، ارتباطات، فناوری‌های جدید و ... گردشگری و سفر به بزرگترین و سریعترین صنعت در حال رشد جهان تبدیل شد. سفر و گردشگری اخیرا به عنوان یک نیروی اقتصادی غالب در صحنه جهانی ظاهر شده است که بیش از 12 درصد از کل تجارت جهانی را به خود اختصاص داده و با نرخ سالانه 8 درصد رشد می‌کند.

انسان از همان ابتدای پیدایش خود راه سفر را در پیش گرفته است. سفر‌های ابتدایی انسان‌های اولیه عمدتا جهت تأمین خوراک، دسترسی به آب، تأمین امنیت و سرپناه و همچنین به دست آوردن منابع لازم صورت می‌گرفته است. فکر سفر جهت کشف نقاط جدید و کسب لذت از سیاحت مدت‌ها بعد پدیدار شد. غالبا این وسایل حمل و نقل هستند که نوع سفر را مشخص می‌کنند. سیاحان اولیه برای پیمودن مسیر بر پشت جانوران و چهارپایان اهلی سوار می‌شدند. بشر با اختراع ابزار‌های حمل و نقل زمینی مانند چرخ و ابزار‌های حمل و نقل دریایی مانند بادبان روش سفر خود را متحول کرد.

هر پیشرفتی که در حوزه تکنولوژی صورت گرفت به انسان امکان داد تا بیشتر به سفر بپردازد. ارتقای وضعیت جاده‌ها و پایداری دولت‌ها خود باعث شد انسان‌ها بیشتر تمایل پیدا کنند تا به منظور‌های سیاحتی، زیارتی و تعلیمی دست به سفر بزنند. شخصی یونانی به اسم پوسانیاس (Pausanias) در سال 170 میلادی دست به نگارش یک راهنمای سفر 10 جلدی زد که از اولین نمونه‌های مکتوب صنعت گردشگری به شمار می‌رود. این کتاب مورد استقبال رومیانی واقع شد که قصد داشتند به سیاحت در یونان بپردازند.

منظور از صنعت گردشگری گروهی از خدمات، اقدامات و صنعت‌هایی است که برای سفر مورد نیازند. تسهیلات حمل و نقل، اسکان، پذیرایی، تفریحی، پزشکی و تجاری مورد استفاده‌ی گردشگران از این موارد هستند. آنطور که سازمان گردشگری جهانی عنوان کرده، در سال‌های اخیر صنعت گردشگری به پردرآمدترین صنعت جهان تبدیل شده است. این سازمان درآمد صنعت گردشگری را بالای سه تریلیون دلار در سال تخمین‌زده است. به عنوان مثال صنعت گردشگری 6 میلیون فرصت شغلی در کشور آمریکا فراهم آورده و بزرگترین صنعت کارآفرین ایالات متحده به شمار می‌رود.

انواع گردشگری

گردشگری، دنیای گسترده‌ای از تجربیات و سفرهای متنوع را فراهم می‌کند. گوناگونی این صنعت به تفاوت‌های سلیقه و نیازهای مسافران برمی‌گردد. گردشگری بر اساس هدف بازدید و اشکال جایگزین دارای انواع مختلفی است. اینها با توجه به ماهیت خود به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از مهم‌ترین اشکال گردشگری به شرح زیر است:

گردشگری تفریحی 

گردشگری تفریحی سفرها را به یک تجربه شاد و آرامش‌بخش تبدیل می‌کند. در این نوع گردشگری، افراد به دنبال و تجربه لحظات لذت‌بخش هستند. مقاصد گردشگری تفریحی شامل مناطق طبیعی زیبا، اماکن تاریخی، پارک‌ها و فضاهای تفریحی متنوع هستند. در این نوع گردشگری، فعالیت‌هایی همچون پیک‌نیک در پارک، کمپینگ در طبیعت، بازدید از موزه‌ها و جاذبه‌های تاریخی، و شرکت در ورزش‌ها و سفرهای ماجراجویانه جزء برنامه‌های رایج است.

گردشگران به دنبال لحظات آرام و لذت بخشی هستند که به آن‌ها فرصت می‌دهد از زندگی روزمره خود برای مدتی دور باشند و انرژی مثبت را از محیط طبیعی یا فعالیت‌های تفریحی دریافت کنند. در کل، گردشگری تفریحی فرصتی است برای بازیابی انرژی، ایجاد خاطرات خوش و تجربه لحظاتی شاد و سرشار از لذت.

گردشگری فرهنگی

گردشگری فرهنگی سفری به دل تاریخ و هنر اقوام مختلف در سرتاسر جهان است. در این نوع گردشگری، مسافران به دنبال کاوش در فرهنگ‌ها، سنت‌ها، و جاذبه‌های تاریخی هستند. آن‌ها با بازدید از موزه‌ها، کاخ‌ها، معابد و مکان‌هایی با فرهنگی غنی، درگیر تاریخ گذشته این مناطق می‌شوند. گردشگران به بررسی هنر، معماری‌، و سبک‌های مختلف زندگی مردمان می‌پردازند. آن‌ها به دنبال تعامل مستقیم با جوامع محلی و یادگیری از تجربیات آنها هستند.

این نوع گردشگری فراتر از بازدید مکان‌ها است و به مسافران فرصتی می‌دهد تا با غنای فرهنگی در نقاط مختلف جهان آشنا شوند. گردشگری فرهنگی یک پل ارتباطی فرهنگی است، که باعث افزایش بازدید و احترام به تنوع فرهنگی می‌شود. این سفرها نه تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کنند بلکه افق‌های جدیدی از زندگی و هویت را برای مسافران باز می‌کنند.

تعریف صنعت گردشگری از نگاه متخصصین

دو تن از متخصصین به نام‌های گلدنر و مکینتاژ در رساله‌ی خود صنعت گردشگری را بدین شکل تعریف می‌کنند: گردشگری مجموعه‌ای از ارتباطات و رخداد‌ها است که طی روند جلب و پذیرایی از گردشگران میان گردشگران، جامعه‌ی پذیرنده، دولت‌ها و صاحبان تجارت‌ها ایجاد می‌شود.

اصطلاحات رایج در صنعت گردشگری

• بازدید کننده یک روزه (Excursionist): این اصطلاح به اشخاصی اطلاق می‌شود که جهت کسب لذت دست به سفرهایی کوتاه تر از یک شبانه روز می زنند.
• گردشگر خارجی (Foreign tourist): اشخاصی که حداقل یک شبانه روز از کشوری به جز کشور محل سکونت خود دیدن می کنند.
• مسافرت (Travel): خروج از زادگاه به منظور کسب لذت یا اقدام به تجارت.
• گردشگری ماجراجویانه (Extreme tourism): گردشگری جهت انجام ماجراجویی و کارهای هیجان انگیز مانند بالا رفتن از قله، صخره نوردی، یخ نوردی و ...

سامانه‌های حمل و نقل از گذشته تا کنون

آنچه مقصد گردشگری را مشخص می‌کند در دسترس بودن وسایل حمل و نقل و انواع آن است. رشد سامانه‌های حمل و نقل خود باعث رشد تسهیلات رفاهی در مقاصد گردشگری می‌شود. در ادامه به بررسی اجمالی تاریخچه‌ سامانه‌های مختلف حمل و نقل در صعنت گردشگری می‌پردازیم:

1. اختراع درشکه (وسیله‌ای چرخدار که توسط اسب کشیده می‌شود) در سال 1500 میلادی (ابتدای قرن شانزدهم) در کشور مجارستان انجام پذیرفت.
2. اولین قطار مسافربری در سال 1825 میلادی (اوایل قرن نوزدهم) در کشور بریتانیا مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
3. از چهارصد سال پیش از میلاد وسایل حمل و نقل دریایی اولیه مانند قایق‌های پارویی و کشتی‌های بادبانی مورد استفاده قرار داشتند اما اولین خط حمل و نقل اقیانوسی در میانه‌ی قرن نوزدهم در سال 1840 میلادی افتتاح شد.
4. کمپانی اتومبیل‌سازی هنری فورد در سال 1908 میلادی (ابتدای قرن بیستم) اتومبیل مدل Tخود را عرضه کرد.
5. ایرلاین آلمانی لوفت هانزا در سال 1919 میلادی (اوایل قرن بیستم) اولین سفر هوایی را انجام داد.
6. تخمین‌زده شده است که مسافران زمینی بتوانند در سال 2015 میلادی (اوایل قرن بیست و یکم) به سفر‌های فضایی سیاحتی در زیر مدار کره زمین دست بزنند.

انواع مقاصد گردشگری

گردشگری دارای مقاصد جذاب و متنوعی است. شهرهای تاریخی با بازتاب گذشته و آثار باستانی، مکان‌های تفریحی مانند پارک‌ها و شهرهای ساحلی و فعالیت‌های آبی، مقصدهای فرهنگی با موزه‌ها و جشنواره‌های محلی و مناطق طبیعی با مناظر زیبا و اکوسیستم‌های منحصر به فرد، انواع مقاصد گردشگری را تشکیل می‌دهند. همچنین، گردشگران ممکن است به دنبال تجربیات ماجراجویانه در کوهستان‌ یا کویر، یا به دنبال آرامش در مکان‌های دور افتاده و طبیعی باشند. 

دلیل اصلی سفر، بازدید از نقاط دیدنی مناطق مختلف است. گاهی اوقات مقصد اصلی سفر نقاط دیدنی مثل دیزنی لند (Disney World) هستند. گاهی اوقات هم جاذبه‌های گردشگری جانبی‌ای هستند که ضمن سفر به مقصد اصلی، مورد بازدید قرار می‌گیرند. به عنوان نمونه اغلب کسانی که می‌خواهند از لاس وگاس دیدن کنند، از گرند کنیون نیز بازدید می‌کنند. جاذبه‌های گردشگری و نقاط دیدنی اغلب به صورت جاذبه‌های طبیعی، جاذبه‌های تفریحی یا جاذبه‌های قومی یا جاذبه‌های فرهنگی مشخص می‌شوند.

جاذبه‌های طبیعی 

منظور از جاذبه‌های طبیعی مجموعه‌ خصوصیات جغرافیایی، بوم شناختی و مواهب طبیعی هر محل است. مسأله‌ای که هنگام نظارت بر جاذبه‌های طبیعی بایستی رعایت شود حفاظت از آن‌ها در برابر تأثیرات حضور گردشگران است. این جاذبه‌ها شامل آبشارها، کوهستان‌ها، دریاچه‌ها، جنگل‌ها، و مناظر طبیعی است که با زیبایی فراوان و تنوع زیستی خود، گردشگران را جذب می‌کنند. در مجموع، جاذبه‌های طبیعی در صنعت گردشگری نه تنها زیبایی طبیعت را به اشتراک می‌گذارند بلکه به حفظ محیط زیست و دستیابی به تجربیات جدید نیز کمک می‌کنند.

جاذبه‌های فرهنگی 

منظور از جاذبه‌های فرهنگی ویژگی‌های خاص ملیتی، حکومتی، مذهبی و تاریخی و سبک زندگی و رسوم مردم هر منطقه است. جاذبه‌های فرهنگی در صنعت گردشگری نمایانگر غنی‌ترین جوانب تاریخ، هنر، و زندگی اجتماعی یک جامعه هستند. این جاذبه‌ها شامل موزه‌ها، معابد، بازارها، کلیساها، و محل‌های تاریخی هستند که به گردشگران اجازه می‌دهند با فرهنگ و تاریخ مقصد آشنا شوند.

موزه‌های آثار هنری، اشیاء تاریخی و اطلاعات فرهنگی هستند که تاریخ یک جامعه را نشان می‌دهند. معابد و کلیساها با معماری زیبا و اهمیت مذهبی، جاذبه‌های مهمی برای گردشگران مذهبی و هنر دوستان هستند. جاذبه‌های فرهنگی به گردشگران فرصت می‌دهند تا با سبک زندگی، هنر، و سنت‌های محلی آشنا شوند. این تجارب به تبادل فرهنگی و توسعه درک جهانی کمک می‌کنند. به علاوه، احیای این جاذبه‌ها به حفظ و ارتقاء تاریخ و فرهنگ یک جامعه کمک می‌کند.

جاذبه‌های قومی 

 جاذبه‌های قومی در دو گروه دیدار با خویشاوندان، آشنایان و آشنایی با قومیت‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شود. جاذبه‌های قومی در صنعت گردشگری نمایانگر تنوع فرهنگی و تاریخی یک ملت هستند که گردشگران را به تجربه فرهنگ و زندگی مردمان محلی می‌کشانند. این جاذبه‌ها شامل مراسم‌های مذهبی، جشنواره‌های سنتی، موسیقی و هنرهای محلی و مکان‌های تاریخی و فرهنگی هستند. جاذبه‌های قومی، فرصتی برای تبادل فرهنگی و درک عمیق‌تر از خصوصیات مختلف یک ملت را فراهم و به ارتقاء هویت فرهنگی و ارزش‌های مشترک کشورها کمک می‌کنند.

جاذبه‌های تفریحی

 منظور از جاذبه‌های تفریحی رویداد‌ها و جشنواره‌ها، مناطق تفریحی ... است. جاذبه‌های تفریحی در صنعت گردشگری به عنوان مقاصدی برای استراحت، سرگرمی و تخلیه انرژی شناخته می‌شوند. این جاذبه‌ها شامل پارک‌های تفریحی، مجتمع‌های ورزشی، تفریحات آبی و فضاهای خلاقانه‌اند که برای گردشگران امکان دوری از روزمرگی‌ها و تجربه لحظات شاد و فعالیت‌های تفریحی را فراهم می‌کنند. این جاذبه‌ها باعث ارتقاء رفاه و سلامت جسمی و روحی گردشگران می‌شوند و تجربه‌های شگفت‌انگیز و لحظات خاصی را برای آنها ایجاد می‌کنند.

تسهیلات و امکانات گردشگری

• تسهیلات رفاهی: وقتی گردشگران جهت بازدید نقاط دیدنی محلی وارد آنجا می شوند بایستی تسهیلات و خدماتی در اختیار آنها قرار گیرد.
• امکانات اقامتی: امکانات اقامتی هر نوع سکونتگاه جهت استفاده ی گردشگران را شامل می شود. از جمله هتل ها، مسافرخانه ها، کمپ ها و...
• امکانات خوراکی: نوشیدنی و خوراکی ها و وعده های غذایی مورد استفاده ی گردشگران.
• خدمات تجاری: این خدمات توسط فروشگاه های سوغات فروشی ارائه می شوند. گردشگران علاقمندند طی سفر کالاهای ویژه و بدیع را که خاص هر منطقه است خریداری کنند.

• زیرساخت‌های حیاتی: منظور کل زیرساخت های هر جامعه ی متمدن است که گردشگری در قالب آن صورت می گیرد. از میان این زیرساخت ها میتوان به جاده ها، شبکه ی آب و فاضلاب، خدمات پزشکی، سوخت و برق، شبکه های ارتباطی و نیروهای انتظامی اشاره کرد.
• بودجه و زمان: گردشگر برای حرکت از مبدأ به مقصد و بازگشت از مقصد به مبدأ به بودجه ی مالی و زمان نیاز دارد. منظور از زمان، زمان صرف شده برای این جابجایی و منظور از بودجه میزان هزینه ی این جابجایی است.
• مهمان نوازی جامعه میزبان: نوع نگاه هر ملیت میزبان، گردشگر را تحت تأثیر قرار می دهد و در گردشگران احساس امنیت ایجاد می کند. میزان میهمان نوازی جامعه باعث شکل گیری کنش و واکنش میان جامعه ی میزبان و گردشگران می گردد.

نیازهای اساسی گردشگر در صنعت گردشگری