سفر به همدان، پنجمین شهر فرهنگی و توریستی ایران

همدان یکی از شهر‌های بزرگ در غرب ایران است. این شهر در دامنه کوه الوند قرار داشته و جزء شهر‌های سردسیری است. همدان از شهر‌های متمدن، قدیمی و باستانی ایران است و آثار تاریخی به جای مانده از دوران‌های گذشته، این شهر را برای گردشگران ایرانی و خارجی جذاب کرده است. به این خاطر هر ساله تعداد زیادی مسافر به این شهر سفر می‌کنند. زیرساخت‌های گردشگری زیادی برای مسافرانی که سفر به همدان را انتخاب می‌کنند فراهم شده است. برای مثال می‌توان به هتل‌ها، رستوران‌ها و کافه‌های داخل شهر که به صورت سنتی و مدرن ساخته شده‌اند، اشاره کرد. همچنین آثار تاریخی که از سوی سازمان گردشگری و میراث فرهنگی مدیریت می‌شوند، از دیگر جاذبه‌های توریستی این شهر است.  

همه چیز درباره همدان

از کهن‌ترین شهر‌های ایران که صحبت می‌کنیم، نام همدان نیز در بین آن‌ها می‌درخشد، زیرا تاریخی چندهزار ساله دارد و قبل از ورود اقوام آریایی به آن، قومی به نام کاسیان در آنجا زندگی می‌کرده‌اند که در کتیبه‌های آشوری از همدان به عنوان یکی از ایالات کارکاشی یا همان قوم کاسیان نام برده شده است.  

نام قدیمی همدان 

بیش از هزار سال قبل از میلاد مسیح نام همدان برای اولین بار استفاده شده و نام‌های دیگری مثل هگمتانه، هگمتان، اکباتانا (Ecbatana)، اکباتان، آنادانا، آمدانه نیز برای آن به کار برده شده است. کلمه همدان احتمالا مشتق از کلمه ماد است که در کتیبه‌های آشوری نام شهر آمدانه آورده شده؛ زیرا آشوریان ماد‌ها را آمادای می‌گفته‌اند. آمادای به معنی محل زندگی ماد‌ها است. در زبان پارسی باستانی ایران، هگمتانه به معنی جای تجمع است. اکباتان نیز تلفظ یونانی هگمتانه می‌باشد. در زمان ساسانیان هگمتانه به آهمدان تغییر کرد که به مرور زمان به همدان تبدیل شد.

جغرافیای همدان

شهر همدان از شمال به زنجان، از جنوب به ملایر، از غرب به سنندج و از شرق به ساوه و کمیجان متصل است. شهر اراک در جنوب شرقی و بوئین زهرا در شمال شرقی آن واقع است. شهر بیجار در شمال غربی همدان و کرمانشاه در جنوبی غربی همدان قرار دارد که برای رسیدن به این شهر‌ها دسترسی جاده‌ای راحتی تعبیه شده است.  

نمای شهر همدان

طراحی شهر به صورت دایره‌ای است که در معماری به آن سبک باروک می‌گویند. میدان مرکزی شهر نقطه مرکز دایره بوده که درست وسط شهر واقع شده است که در سال 1307 خورشیدی ساخته شد و بلوار‌ها و خیابان‌های شهر اطراف این مرکز و دایره گسترانیده شده‌اند.

گویش مردم همدان؛ لهجه ترکی همدانی

مردم همدان با زبان فارسی و با لهجه همدانی صحبت می‌کنند و اقلیتی از آنان که ترک زبان هستند به زبان ترکی سخن می‌گویند. پس از حمله اعراب کلمات زیادی از زبان عربی وارد زبان فارسی اصیل ایرانی شد. لهجه همدان در گذر تاریخ دچار تغییر و تحولات زیادی شده است. در زمان پیش از اسلام که ماد و در دوره سلجوقی به بعد که عراق عجم نامیده شده است، زبان مشترکی به جای مانده به اسم فهلوی که آثار ادبی به جا مانده از آن را فهلویات می‌نامیده‌اند.

فهلوی لهجه‌ای مخصوص مردم غرب و جنوب غربی ایران است که در مقابل لهجه شرق ایران و خراسان که دری است، قرار می‌گیرد. با پیدایش اسلام زبان فهلوی و فارسی دری و عربی در هم آمیخته شد و مردم همدان تا قبل از حمله مغول یعنی تا قرن ششم هجری به زبان نیاکان خود یعنی فهلوی ترانه و شعر می‌گفته‌اند.  

فهرست مشاهیر همدان

از مشاهیر قبل از اسلام در آن می‌توان به ماندانا که مادر کوروش بزرگ و آستیاگ که دختر آخرین پادشاه ماد است اشاره کرد. و از مشاهیر بعد از اسلام می‌توان به شاعر بزرگ ایرانی باباطاهر عریان اشاره کرد که در قرن چهارم هجری میزیسته است. نویسنده قدیمی کتاب بدیع الزمان همدانی، نابغه قرن پنجم هجری عین القضات همدانی و و ابوالعلی حسن عطار از دیگر مشاهیر بعد از اسلام هستند. خواجه رشید الدین فضل الله، میرزاده عشقی و می‌رسید علی و ابن صلاح همدانی نیز مشاهیر دیگر همدان بعد از اسلام هستند.  

ابو علی سینا دانشمند نامی ایران در بخارا متولد شده ولی از زمانی که همدان پایتخت آل بویه بوده وارد آن گردید و در نهایت وزیر شمس الدوله دیلمی شد. بوعلی سینا بسیاری از تالیفات خود مثل کتاب شفا و کتاب قانون را در این شهر تالیف کرده است. 

آب و هوای همدان 

آب و هوای این شهر جزو نقاط سرد کوهستانی است که میانگین دمای 11 درجه سانتیگراد برای آن ثبت شده است. گرم‌ترین دمای آن 40 درجه سانتیگراد و سردترین آن منفی 8 درجه سانتیگراد بوده است. گاهی بارش برف به 245 میلی متر هم می‌رسد. 

مسیرهای رسیدن به همدان

در حال حاضر حدود 500 کیلومتر بزرگراه و آزادراه مواصلاتی به آن وجود دارد که 5 شهرستان استان همدان از طریق این آزادراه‌ها به شهر متصل هستند و بقیه شهرها نیز در دست اقدام هستند. 

حمل و نقل همدان

شهر همدان دارای یک فرودگاه است که در سال 1390 ساخته شده است و در هفته پروازهایی به مقصد تهران، مشهد، کیش و سوریه دارد. فرودگاه بین المللی همدان در 5 کیلومتری شمال آن واقع شده است. 

• ایستگاه راه آهن در 12 کیلومتری مرکز شهر واقع شده که نزدیک به روستای رباط شورین است. ایستگاه راه آهن در سال 1396 توسط رئیس جمهور وقت افتتاح شد. زیربنای ساختمان باربری راه آهن حدود 11 هزار متر مربع است که شامل ترمینال مسافربری و نمازخانه و ایستگاه پلیس و ... است. 
• پایانه مسافربری شهر در میدان عاشورا قرار دارد که مساحت آن حدود 24 هزار مترمربع است و به تمام نقاط کشور اتوبوس دارد. تعاونی‌های سفرپیما، فجر مهاجر، آریا سفر، الوند، جوان سیر ایثار، رویال سفر و ... در دفتر مسافربری شهر مشغول به ارائه خدمات مسافری هستند. 

هتل‌های همدان با قیمت

تنها هتل پنج ستاره همدان، هتل بابا طاهر است که در نزدیکی آرامگاه بابا طاهر واقع شده است و 4 طبقه بنا دارد که در آن 130 اتاق و سوئیت برای استفاده مسافران وجود دارد. دسترسی هتل پنج ستاره بابا طاهر به مراکز تفریحی، توریستی، آثار تاریخی  و مراکز خرید بسیار عالی است. قیمت هر شب اقامت در این هتل از 700 هزار تومان به بالا می‌باشد. هتل های چهار ستاره همدان شامل:

• هتل پارسیان
•  هتل امیران یک
• هتل امیران دو
• هتل بوعلی

اقامت در این هتل ها برای هر شب از حداقل 300 هزار تومان به بالا می‌باشد. این هتل ها نیز امکانات رفاهی مناسب و خوبی برای مسافران دارد. تنها هتل سه ستاره نیز هتل خاتم است که قیمت هر شب اقامت در اتاق‌های هتل خاتم، از شبی 235 هزار تومان به بالا خواهد بود (در زمان نوشتن این مقاله). هتل آپارتمان سفیر نیز امکاناتی در حد هتل سه ستاره دارد که بسیاری از مهمانان که به دنبال سوئیت هستند انتخاب آنها هتل آپارتمان سفیر است. 

رستوران‌های همدان

رستوران کاکتوس از رستوران‌های خوب شهر است که کیفیت غذای آن قابل اطمینان بوده و انواع غذا‌های ایرانی و محلی را می‌توانید در رستوران کاکتوس سفارش بدهید. رستوران کاکتوس در میدان آرامگاه بوعلی واقع است.  

رستوران ایتالیایی دلژین

رستوران ایتالیایی دلژین دارای کیفیت غذای عالی و سرویس دهی خوب برای مشتریان و مسافران و گردشگران است. رستوران ایتالیایی دلژین پایین‌تر از هتل بوعلی قرار دارد.  

رستوران دلتا 

 این رستوران انواع غذا‌های ایرانی را سرو می‌کند. رستوران دلتا از قدیمی‌ترین رستوران‌های شهر بوده و کیفیت غذای آن و مشتری مداری این رستوران زبانزد است. این رستوران در فضایی که با تخت‌های سنتی و میز و صندلی چیدمان شده است غذاها را با قیمت مناسب ارائه می‌دهند. رستوران دلتا در خیابان میرزاده عشقی واقع است.  

رستوران بریان پسر خوب

رستوران بریان پسر خوب از رستوران‌های خوب شهر است که بریونی‌های آن طعمی متفاوت را برای شما به یادگار می‌گذارد و توجه شما را برای استفاده مجدد جلب می‌کند. رستوران بریان پسر خوب در نزدیکی آرامگاه باباطاهر قرار دارد.  

باغ رستوران نعل اشکنه

باغ رستوران نعل اشکنه از رستوران‌های معروف شهر است که چشم‌اندازی بسیار زیبا و طبیعی دارد. تخت‌های سنتی و میز و صندلی‌های امروزی در کنار هم چیده شده‌اند و فضای رستوران که دارای مناظر طبیعی است باعث جلب توجه محلی‌ها و مسافران شهر می‌شود. اسم رستوران نیز بخاطر سنگلاخ‌هایی که در گذشته در محله رستوران قرار داشته است و باعث شکستن نعل‌های اسب‌ها می‌شده است به نعل اشکنه معروف شده است. باغ رستوران نعل اشکنه در بلوار کولاب نرسیده به عباس آباد قرار داشته است.  

آثار تاریخی همدان

تپه هگمتانه که پایتخت ماد‌ها در زمان هخامنشیان بوده است، نخستین پایتخت ایران بوده و از معدود شهر‌های باستانی جهان است که همچنان زندگی در آن جریان دارد. در سال 330 پیش از میلاد بعد از کشته شدن داریوش سوم، شهر هگمتانه و تخت جمشید توسط اسکند مقدونی فتح شد و حکومت هخامنشیان به پایان رسید.  

از ویژگی‌های شهر هگمتانه معماری و طراحی شهری باستانی آن بوده که دارای شبکه‌ای منظم برای آبرسانی بوده است و آجر‌های مربعی شکل و زیبای آن و همچنین مفروش بودن آن شهر که نشان از تمدنی دیرینه دارد. مسافران و گردشگران ایرانی و خارجی زیادی در سفر به همدان مشتاق دیدن این همه تمدن هستند. اگر شما قصد سفر به همدان را داشته باشید، قطعا آثار تاریخی در همان بدو ورود شما را به وجد می‌آورد.

کتیبه گنج نامه 

کتیبه گنج نامه یا سنگ نوشته‌های گنج نامه از زمان داریوش و خشایارشاه هخامنشی باقی مانده از که در دل کوه الوند در دره عباس آباد واقع است. روی کتیبه گنج‌نامه به زبان پارسی باستان و عیلامی و بابلی نو سه ستون بیست سطری نوشته شده است که ترجمه‌ای بسیار زیبا دارد. کتیبه‌های گنج نامه توسط اوژن فلاندن فرانسوی در سال 1220 شمسی رمزگشایی شد. در نزدیکی این محل تله کابین گنجنامه نیز که مجموعه‌ای تفریحی توریستی است قرار دارد. در سفر به همدان، بازدید از کتیبه گنجینه را پشت گوش نیندازید!

مجسمه شیر سنگی 

مجسمه شیر سنگی در مرکز شهر واقع است. تاریخ ساخت شیر سنگی مربوط به دوره اشکانیان است که می‌گویند اسکندر آن را برای سردار هفایستیون که در اکباتان مرده بود ساخته است.  در سفر به همدان حتما از این مجسمه دیدن کنید.

گنبد علویان 

گنبد علویان در میدان امامزاده عبدالله واقع است. در محله چهار باغ که یکی از بهترین آثار معماری بعد از اسلام است. گنبد علویان متعلق به دوره سلجوقیان است که توسط خاندان علویان ساخته شده بود. گنبد علویان ابتدا به عنوان مسحد ساخته شده بود ولی بعدتر به مقبره‌ای برای خاندان علویان تبدیل شد. آرامگاه استر و مردخای در مرکز شهر واقع است که جزء زیارتگاه‌های مهم یودیان ساکن ایران است. قبر استر گور ملکه سوسن بوده است که محله‌ای‌یهودی نشین در شهر همدان تأسیس کرده بود.

آرامگاه استر و مردخای از آجر و سنگ استفاده شده است و به سبک بنا‌های اسلامی ساخته شده است. روی صندوق متعلق به استر که در وسط فضای مقبره‌ها واقع است که خطوط عبری جمله‌ای نوشته شده که به صورت گچبری است. گروهی از افراد ایرانی در سال 2010 میلادی در جلوی مقبره استر و مردخای تجمع کرده و تهدید کرده بودند در صورت آسیب رسیدن به مسجد الاقصی، این بنا نیز ویران خواهد شد.

برج قربان 

برج قربان که یک بنای تاریخی مربوط به قرن هفتم و هشتم هجری است در محله زند‌های همدانی قرار دارد. در زمان شورش افغان‌ها در دوره صفویه، فردی به نام قربان آن را سنگر قرار دارده و از اهالی دفاع کرده است. به همین خاطر اسم برج قربان را انتخاب کرده‌اند.  

پل آبشینه 

پل آبشینه که در 5 کیلومتری شهر در جاده ملایر است، در نزدیکی روستای آبشینه واقع شده و روی رودخانه قره چای قرار دارد. پل آبشینه از آجر  و سنگ ساخته شده و با همان آجر‌ها تزئین شده است. پل آبشینه از دوره صفویه به جا مانده که مسافران زیادی برای دیدن آن می‌روند.  

مسجد جامع 

مسجد جامع به سبک مساجد دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. مسجد جامع دارای شبستان شمالی، مناره‌های ایوان شمالی و سردر و ورودی شمال شرقی است. قسمت زیادی از گچ بری‌های ایوان از بین رفته و بجای آن از سیمان و کاشی جدید برای مرمت بخش‌هایی از شبستان و صحن استفاده شده است.

مسجد میرزا تقی 

مسجد میرزا تقی به دوره ایلخانیان تعلق دارد و در خیابان تختی واقع است. مسجد میرزا تقی دارای بنای اولیه مربوط به ایلخانان بوده و بنای کنونی که جزء آثار دوره قاجار است. محراب مسجد میرزا تقی از سنگ خاقانی ساخته شده  که از نقوش اسلیمی نیز استفاده شده است.  

بازار قدیمی همدان 

معماری بازار قدیمی، به سبک معماری ایرانی است. راسته‌های معروف بازار شامل آهک فروش‌ها، پالان دوز‌ها، حکیمخانه، چاقو ساز‌ها، سبزه میدان، سمسارخانه، شیشه فروش‌ها، حلبی ساز‌ها و... است که بخاطر موقعیت جغرافیایی شهر همدان از رونق خوبی برخوردار بوده است. 

چشم اندازهای طبیعی 

دره مرادبیگ در دره‌های کوه الوند واقع است که در یک منطقه بسته واقع شده و رفت و آمد در آن بسیار کم است. روستای دره مرادبیگ از زیباترین روستا‌های همدان به شمار می‌آید. یک راه ارتباطی مالرو در انتهای دره مرادبیگ وجود دارد که از دره چشمه فرشه با روستای پشت کوه می‌تواند مراوده داشته باشد. در غرب دره مرادبیگ آثار یک روستای قدیمی به چشم می‌خورد. از مکان‌های معروفی که در دره مرادبیگ وجود دارد می‌توان به دره غول، دره حاج احمد، قلعه سیلوار، قزوله دره، دره گرگ، سر دوش، کندو خانه، پیر رحمان، دره بهشت، گوشتخل دره، لیژه و قرق اشاره کرد. برف‌های دره مرادبیگ که آب می‌شوند رود الوسجرد را تشکیل می‌دهند.  

سوغاتی همدان

از سوغاتی‌های معروف همدان می‌توان به ظروف سفالی لالجین اشاره کرد که می‌توان سفال را از مراکز فروش سوغاتی پیدا کرد. انواع خوراکی‌ها که به عنوان سوغاتی استفاده می‌شود مثل آلبالو، قیسی، کشمش، لواشک، خیارشور، عسل، باسلق، تخمه آفتابگردان، مویز، شیره انگور، سیر و انگور در همدان به فروش می‌رسد. سوغاتی دیگر که صنایع دستی شهر همدان محسوب می‌شود شامل چرم و فرش و گیوه است.  

صنایع دستی همدان

مانند جای جای کشور عزیزمان ایران که مهد فرهنگ و هنر است و صنایع دستی مربوط به خود را دارد، همدان نیز بهره زیادی از هنر دست مردمان با اصالت خود برده است. از صنایع دستی شهر می‌توان به قالی بافی و چرم‌سازی اشاره کرد که یکی از صنایع دستی پر رونق آن است.

قالی باقی

قالی باقی از صنایع دستی قدیمی با پیشینه طولانی است. اولین دستگاه قالی در سال 1291 هجری شمسی به این شهر آورده شده است و کارگاه قالی بافی از همان زمان شروع به فعالیت کرد. هدف آن تولید قالیچه‌های ارزان بوده است. نقشه‌های رایج استفاده شده در قالیچه‌های همدانی خاتم شیرازی، دست دلبر، شکاری و ماهی و جوزان و اژدر بوده است. اکثر فرش‌های که در همدان بافته می‌شود از نوع پشتی، خرک، رو کرسی، کناره و دوزعی است.  

سفالگری

سفالگری نیز از صنایع دستی هنرمندان این شهر است که ابتدا بدون چرخ‌های کوزه‌گری و با دست ساخته می‌شد و بعدها با استفاده از چرخ‌های کوزه‌گری و با نقش و نگار‌های عامیانه برای طراحی آن استفاده می‌شده است. در حال حاضر لاله جین همدان مرکز تولید سفال در استان همدان می‌باشد که انواع سفال به قلم زنی و نقش و‌نگار و لعاب را آماده می‌کند.  

در پایان انتخاب رستوران‌ها و کافه‌های خوب و مطمئن زیر نظر وزارت بهداشت برای مسافران ضروری است. همچنین خرید صنایع دستی و شیرینی‌های شهر به عنوان سوغاتی به شما توصیه می‌شود، زیرا بسیار خاص و منحصر به فرد هستند. برای داشتن سفری خوش به همدان و هر شهر دیگر از قبل هماهنگی‌های لازم را انجام دهید تا هنگام سفر با خیال راحت به دیدنی‌های شهر برسید.