کوه ها چگونه به وجود آمده اند و انواع آن ها کدامند؟ | اگر کوه ها نبودند چه میشد

تعریف کوه در لغت نامه‌ها به این صورت است که بلندتر و شیب دارتر از تپه است. در حقیقت کوه بخش تغییر یافته از سطح زمین است که بر اثر عوامل طبیعی در یک منطقه محدود دراز گشته و به سمت بالای زمین گسترش پیدا نموده است. معمولاً کوه‌ها دارای شیب و کناره‌های آنان هم دارای سرازیری می‌باشند و قله‌ها و نوک‌های تیز یا اندکی گرد دارند. در ادامه با کوه‌ها بیشتر آشنا می‌شویم و در می‌یابیم که چگونه تشکیل شده‌اند و بر چه اساسی طبقه‌بندی می‌شوند و این دسته‌ها چه هستند. پس: کوه ها چگونه به وجود آمده اند و انواع آن ها کدامند؟

کوه ها چه هستند؟

 معمولاً کوه‌ها زمین‌های تغییر شکل یافته‌ای با بیش از ۶۰۰ متر ارتفاع می‌باشند. آن‌ها در هر قاره و حتی زیر اقیانوس‌های بزرگ وجود دارند. به علت‌های گوناگونی چند نوع مشخص از آنان وجود دارند.  کوه‌ها محل سکونت تقریباً یک دهم انسان‌ها می‌باشند و یک پنجم سطح خشکی‌های زمین را می‌پوشانند و در ۷۵ درصد کشور‌ها وجود دارند. بیش از نصف آب تازه جهان از کوه‌ها سرچشمه می‌گیرد و همه رودخانه‌های اصلی جهان از سرچشمه‌های کوهستانی تغذیه می‌گردند.

کوه ها چگونه تشکیل شده اند؟

کوه‌ها در دوره‌های زمانی طولانی و بر اثر نیرو‌های وحشتناکی در داخل زمین تشکیل شده‌اند. آن‌ها بر اثر آتشفشان‌ها، فرسایش و آشفتگی یا بالا رفتن پوسته زمین به وجود آمده‌اند. پوسته زمین از شش تکه عظیم به نام صفحات ساخته شده که زمانی به هم گیر می‌کنند، مثل یک پازل می‌گردند. هنگامی در این شرایط دو تکه از پوسته زمین به هم کوبیده شده ممکن است زمین به سمت بالا هل داده و کوه‌ها تشکیل گردند. بسیاری از بزرگ‌ترین کوه‌های جهان به دلیل برخورد‌های عظیم بین قاره‌ها به وجود آمده‌اند.

آیا می دانید که زمین لرزه ها هم زمانی که دو صفحه یکدیگر را به عقب هل می دهند و سبب ایجاد شکاف و شکستگی در پوسته می شوند، رخ می دهد؟

افزایش تنوع زیستی با تشکیل کوه ها

بسیاری تصور می‌نمایند که پایداری یک محیط در طولانی مدت به غنای گونه‌ها منجر می‌گردد، ولی حالا مشخص گشته که در حقیقت مناطقی که از لحاظ زمین‌شناسی پویا می‌باشند، نقش عمده‌ای در افزایش تنوع زیستی دارند. در واقعیت رشته کوه‌های جوان مانند آند، هیمالیا و زاگرس (در ایران و عراق) چشم انداز وسیعی را مقابل ما قرار می‌دهند و بسیاری از زیستگاه‌های جدید برای توسعه گونه‌های جدید مفید می‌باشند. البته اثرات تشکیل کوه‌ها و تغییرات آب و هوایی در ارتباط با آن‌ها فراتر از ایجاد تنها رشته کوه‌ها می‌باشد و سیستم‌های رودخانه‌ای هم در پی آن تغییر می‌نماید.

طبقه بندی کوه ها از نظر چگونگی ساختمان

 زمین‌شناسان کوه‌ها را به ۴ دسته تقسیم می‌نمایند. این طبقه‌بندی از نظر چگونگی ساختمان آن‌ها می‌باشد. با این توصیف تمام کوه‌ها از این لحاظ با هم مشترک می‌باشند، که همه بر اثر دگرگونی‌های خشنی پدید آمده‌اند که میلیون‌ها سال پیش بر سطح زمین اتفاق افتاده است. انواع ۴‌گانه کوه‌ها به صورت زیر است:

1. کوه‌های چین دار (Fold): لایه‌هایی هستند که بر اثر فشار زیاد درهم فشرده گردیده و به صورت چین‌های بزرگ درآمده‌اند. هنگامی که این گونه کوه‌ها را می‌بینید، می‌فهمید که در بسیاری از نقاط لایه‌های سنگ به صورت قوسی برآمدگی یا فرورفتگی پیدا نموده که این هم بر اثر فشردگی و فشار سطح زمین به وجود آمده است. کوه‌های آپالایش (Appalachian Mountains) و کوه‌های آلپ (Alps) دو نمونه از کوه‌های چین دار می‌باشند.
2. کوه‌های گنبدی (Dome):  این کوه‌ها لایه‌های سنگی طوری به سمت بالا فشرده گشته‌اند که گنبد‌هایی آبله‌گون به وجود آورده‌اند. در بسیاری از موارد گدازه‌های ذوب شده سبب برآمدگی این لایه‌های سنگی می‌گردند. یعنی همان گدازه‌هایی که با فشار زیاد از سطح زیرین زمین بیرون می‌آیند. کوه‌های بلاک هیلز در داکوتای جنوبی در آمریکا نمونه‌ای از کوه‌های گنبدی می‌باشند.
3. کوه‌های قطعه‌ای (Fault-block): کوه‌هایی هستند که بر اثر قاچ خوردگی یا شکستی که در پوسته زمین رخ می‌دهد، به وجود آمده‌اند. یعنی آنکه تکه‌های بسیار بزرگی از سنگ که قبلاً بر روی زمین خوابیده بودند از جای خود به طور مستقیم یا کج برخاسته و این کوه‌ها را به وجود آورده‌اند. برای نمونه رشته کوه‌های سیرانوادا تکه سنگی به طول ۶۵۰ وپهنای ۱۳۰ کیلومتر می‌باشد.
4. کوه‌های آتشفشان (Volcanic): از گدازه‌ها، خاکستر و‌اشیای نیمه سوخته‌ای درست می‌گردند که از درون زمین بیرون ریخته می‌گردند.

معمولاً کوه‌های آتشفشان به شکل مخروطی می‌باشند، که سوراخ یا دهانه‌ای هم در بالای قله خود دارند. بعضی از کوه‌های معروف آتشفشان عبارتند از:

• کوه‌های رینیر (Mount Rainier) و هودوشستا در ایالات متحده آمریکا
• کوه فوجی یاما (Mount Fujiyama) در ژاپن
• کوه وزو (Mount Vesuvius) در ایتالیا

مطالبی که تا اینجا گفتیم در مورد کوه‌هایی بود که تنها در یک مرحله شکل گرفته‌اند. اما بسیاری از رشته کوه‌ها چند مرحله از این مراحل ۴‌گانه را پیموده و به شکل کنونی خود رسیده‌اند. مانند راکیز که مجموعه کوه‌هایی از نوع قطعه‌ای چین دار، گنبدی و حتی آتشفشان می‌باشد.