صخره نوردی چیست؟ آموزش نکات و تکنیک های آن

برای بسیاری از کوهنوردان پیش آمده که پس از زمان کوتاهی به صخره نوردی یا سنگنوردی علاقه پیدا می‌کنند. دیدن صخره‌ها و تمایل شدید به انجام صعود از دیواره‌های کوتاه و بلند عطشی است که هیچگاه کوهنورد را ر‌ها نمی‌کند. با توجه به این اشتیاق و جهت غلبه بر آن، آموزش صحیح، نزد یک مربی با تجربه و حرفه‌ای ضروری است. در مقاله امروز می‌خواهیم شما را با صخره نوردی و تکنیک‌های آن آشنا نماییم تا با آگاهی بیشتری دست به انتخاب بزنید.

صخره نوردی چیست؟

در مسیر یادگیری صخره نوردی جوهره فردی بی‌نهایت مهم است. صخره نوردی یکی از آزادترین ورزش‌هاست؛ چرا که هر گونه تصمیم‌گیری به کمک ارزیابی شرایط در هر لحظه کاملا به عهده صخره نورد است. این حقیقت که اتفاقات ناگواری در انتظار کوهنوردان و صخره نوردان است، منجر به این می شود که فرد خود را به طور کامل وقف اندوختن تجربه در این رشته و به دست آوردن آمادگی تکنیکی و بدنی لازم بنماید. علاوه بر آن به جهت آن که صخره نورد می‌بایست همیشه خود را در مرز سلامتی نگه دارد، نیازمند تمرینات فراوانی است.

به هنگام صخره نوردی حفظ تعادل و چابکی بسیار مهم‌تر از قدرت بدنی است به کمک این دو مورد می‌توان با حداکثر صرفه‌جویی در انرژی، حرکت نمود. با این حال، از نقش قدرت بدنی در سطوح پیشرفته‌تر این رشته نمی‌توان غفلت نمود. اکثر صخره نوردان بسیار خوب، دارای قدرت بدنی بسیار بالایی هستند. آن‌ها همچنین توانایی این را دارند که با سرعت، نیروی از دست رفته خود را به دست بیاورند. به این صورت خواهند توانست با استراحت‌های بسیار کوتاه، حرکات طولانی و خسته‌کننده را ادامه دهند.

صعود از مواردی همچون موانع مصنوعی و تمرینی، سیمیلاتور تمرینی انگشتان، تقویت‌کننده‌های لاستیکی و یا توپ تنیس نیز می‌تواند مفید واقع گردد. این نکته را باید در نظر داشت که آمادگی و قدرت بدنی، رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. زیرا کسی که نسبت به قدرت بدنی خود احساس اطمینان می‌کند، در اجرای حرکات تردید به خود راه نمی‌دهد، در نتیجه انرژی زیادی مصرف نکرده و به خوبی در مرز سلامتی باقی خواهد ماند.

اصول و تجهیزات مورد نیاز ورزش صخره نوردی

از آنجا که صخره نوردی معمولا به آرامی انجام می‌شود، در روز‌های سرد داشتن لباس گرم، کلاه ایمنی برای کمک به حفاظت از سر در مقابل ریزش سنگ، کفش صخره نوردی و یا کفش‌های مناسب اندازه پا نیز از ملزومات صخره نوردی به حساب می‌آیند. همچنین استفاده از کفش‌های کف لاستیکی سبک و شلوار‌های چسبان و راحت ضروری است. هر یک از افراد یک گروه تحت نظارت مربی، باید دارای یک حلقه طناب 7 متری و 2 تا 3 کارابین و صندلی فرود باشند.

آموزش صخره نوردی

بهترین شیوه‌ ایستادن این است که همیشه به طور مستقیم با فاصله مناسب از سنگ‌ ایستاد و سنگینی وزن را بیشتر بر پا‌ها وارد نمود تا بر دست‌ها. همچنین باید حدود مسیر را به طور کلی تعیین نمود و مکان‌هایی را که در آن امکان استراحت وجود دارد، در نظر گرفت. هنگامی که هر یک از افراد تحت نظر مربی به استراحتگاه ‌می‌روند، باید چگونگی به انجام رساندن مرحله بعدی را به دقت بررسی نمایند. در ادامه سایر نکات آموزشی صخره نوردی آمده است:

• از گیره‌ها به ترتیب صحیح استفاده و سعی نمایید برای هر حرکت مدت زمان زیادی وقت نگذارید. ولی قبل از این که مطمئن نشده‌اید از عهده حرکت بعدی بر می‌آیید یا نه، تلاش خود را شروع نکنید. دقت داشته باشید که ندانستن نحوه استفاده صحیح از ترکیب گیره‌ها، علامت نداشتن آمادگی کافی است.

• در پایان هر شیب دقت بیشتری نمایید تا کار را سریع و به طور صحیح به اتمام برسانید. همچنین به هنگام بالا رفتن، محل گیره‌ها را به یاد داشته باشید تا در بازگشت از آن‌ها استفاده نمایید.
• زمانی که تصمیم به بازگشت می‌گیرید برای فرود، باید مصمم باشید تا از اتلاف انرژی جلوگیری نمایید. تزلزل و کند تصمیم گرفتن می‌تواند سبب خستگی زیاد گردد.
• حفظ رعایت فاصله مناسب با سنگ مهم است. به طور معمول افراد کم تجربه فاصله را رعایت نمی‌کنند و به صخره می‌چسبند. این کار نه تنها به خاطر چسبیدن لباس به شخص، حرکت را بسیار دشوار می‌نماید، بلکه سبب می‌گردد تا برآمدگی‌ها به خوبی مشاهده نشده و خطر لغزش افزایش یابد.
• تعادل و ریتم و آهنگ حرکت بسیار مهم است. در اغلب صخره‌ها می‌توان از دست‌های خود برای ایجاد تعادل استفاده کرد و از یک گیره به گیره بعدی به شیوه‌ای متعادل و هماهنگ با کمترین کوشش به جلو هدایت کرد.
• دست‌ها تا جایی که امکان داشته باشد باید پایین‌تر از‌ شانه‌ها باشند تا از کاهش جریان خون به بازو‌ها و دست‌ها که استراحت‌های مکرر را ایجاد خواهد نمود، جلوگیری به عمل آورد. در هوای سرد و مرطوب استفاده از دستکش‌های بدون انگشت مهم است.
• چنانچه احساس لرزش در پا‌های شما آغاز شد، وضعیت خود را تغییر دهید. بهترین راه حل این است که بغل یا پاشنه پا را برای چند لحظه بر روی گیره قرار دهید.
• عجله نمودن در چنگ انداختن و گلاویز شدن با صخره‌ها چیزی جز خطر ایجاد نمی‌کند. خونسردی و تنظیم چگونگی به کارگیری گیره‌ها و سپس حرکت آگاهانه و آرام، نشان دهنده تجربه یک صعودگر خوب است. با این وجود حرکت سریع در جایی که باید انجام گردد، لازم و مهم است. چرا که با آویزان شدن‌های بی‌مورد بر روی گیره‌های کوچک انرژی زیادی از صخره نورد تلف می‌شود.​​​​​​​

نکات مهم در صخره نوردی

به یاد داشته باشید که هرگز به تنهایی صعود نکنید. برای صخره نوردی گروه 2 نفره‌ ایده‌آل است. زیرا صعود سریع‌تر پیش می‌رود و امکان صعود پیوسته فراهم می‌آید. برای صعود‌های اول بهتر است از صخره‌های کوتاه و منطقه‌ای شروع کنید، یعنی مناطقی که قبلا در آن نقاط صعود و فرود انجام شده باشد؛ زیرا آشنایی با محل، سبب اعتماد به نفس بیشتری می‌گردد. همچنین اگر این محل ارتفاع زیادی نداشته باشد، مناسب‌تر است و در هوای نامناسب، حتما باید صخره کوتاه‌تری را برگزینید. صخره‌های شناخته شده علاوه بر ایجاد اعتماد، از گیره‌های مطمئن‌تری هم برخوردار اند. علاوه بر این، مسیر حرکت مشخص است و نیازی به کوشش زیاد برای یافتن مسیر ندارد.

بهترین روش یادگیری، شروع از ساده ترین مسیرها و در ادامه با افزایش تدریجی مهارت رفتن به سمت صعودهای دشوارتر است. در فصل زمستان که یخ و برف همه جا را پوشانده، حتی ساده‌ترین صخره‌ها را باید بسیار مشکل و گاه خطرناک به حساب آورد و نباید تحت چنین شرایطی اقدام به صعود نمود.

ورزش صخره نوردی بر دو اصل مهم استوار است:

1.  برنامه ریزی در زمان پیش از حرکت
2. ذخیره سازی انرژی به هنگام حرکت

آمادگی جسمانی در برنامه‌های صخره نوردی

لازم به ذکر است که بدانید، حتما و الزاما تمرین‌های صخره نوردی را باید به همراه یک مربی آموزش دیده تمرین نمود. اگر نتوانستید مربی برای انجام تمرینات صخره نوردی پیدا کنید، بهتر است در کلاس‌های عمومی آموزش صخره نوردی که معمولا در هر منطقه از ایران در طول سال، یکی دو بار در فصل‌های معتدل برگزار می‌گردد، شرکت نمایید.

در این کلاس‌ها که زیر نظر مربی‌های ورزیده و کار آزموده برپا می‌شود، با کلیات آموزشی صخره نوردی، وسایل لازم، تکنیک‌های عملی صعود و فرود، استفاده از گیره‌ها، گره‌های مربوط به طناب کوهنوردی، آشنایی با ابزار و وسایل صخره نوردی، آموزش‌های مقدماتی کوهپیمایی و... آشنا خواهید شد. بعد از طی دوره‌ای در این کلاس‌ها مدرک کارآموزی می‌گیرید. سپس در صورت علاقمند بودن با تمرینات زیادتر و پس از کسب تجربه‌های صعود بلند با شرکت در مقاطع بالاتر این دوره‌ها مدارک درجه 3 و 2 صخره نوردی را می‌گیرید. در آن زمان آماده تدریس تجربه‌های خود به افراد دیگر خواهید بود.

دیواره‌های مصنوعی و صخره نوردی در داخل سالن

در اوایل سال‌های 1960 برای نخستین بار در کشور انگلستان به علت کم بودن مناطق صخره‌ای، سازه‌هایی به صورت مصنوعی که صعود از سنگ را تداعی نماید، پیش‌بینی و احداث شد که به سرعت رشد یافت و در تمامی مکان‌های عمومی، سالن‌ها و مدارس و غیره ساخته شد. دیواره مصنوعی تلاشی در جهت خلق دوباره شاخصه‌های موجود بر روی یک صخره می‌باشد. یک دیواره باید زمینه‌های لازم را برای تمرین گروه‌های گوناگون صخره نوردی فراهم آورده تا صخره نوردان از مبتدی تا پیشرفته بتوانند از آن استفاده نمایند. این دیواره‌ها به دو شکل متفاوت وجود دارند که شامل موارد زیر است:

• دیواره‌های آموزشی ابتدایی: که امکانات پیچیده حرفه‌ای ندارند و همچنین از نظر ارتفاع می‌توانند در اختیار عموم قرار بگیرند.
• برج‌های صعود: این برج‌ها به منظور استفاده صخره نوردان حرفه‌ای و پیشرفته طراحی شده و به طور عموم از ارتفاعی در خور توجه برخوردار هستند. امکانات نصب، حمایت میانی و کارگاه برای فرود و برگشت بر روی این سازه‌ها تعبیه شده است. این دیواره‌ها نیازمند یک مکان سرپوشیده با مدیریت و مربی آموزشی هستند. علاوه بر این نور، تهویه و فضای کافی از ملزومات این نوع برج‌ها است. برج‌های صعود پیشرفته معمولا به شکلی طراحی شده‌اند که گیره‌های آن قابلیت تغییر داشته باشند و مسیر را به دلخواه و بر حسب نوع نیاز درجه‌بندی کنند.​​​​​​​

مسابقات صخره نوردی داخل سالن

از سال 1985 که اولین مسابقات صعود از دیواره مصنوعی به سبک آزاد در ایتالیا انجام گرفت، این ورزش توسعه روز افزون داشته است. با برپایی مسابقات صخره نوردی در سالن‌ها حتی تماشاچی‌های مبتدی هم امکان خواهند یافت تا تکنیک‌های بالای صخره نوردی را از نزدیک مشاهده و آن را با سطح کار خود، مقایسه نمایند.

قبل از صخره نوردی در سالن، این مسابقات در محلی طبیعی برگزار می‌شد. ولی بعد از آن، دیگر تمامی مسابقات در داخل سالن انجام می‌شود. فایده این کار این است که صخره نورد در معرض هوای نامساعد جوی قرار نخواهد گرفت. همچنین دیواره مصنوعی در غیر از زمان‌های مسابقات می‌تواند به عنوان محلی برای تمرینات مستمر بر روی بخشی از حرکت‌ها که صخره نورد در آن‌ها ضعیف‌تر است، مورد استفاده قرار گیرد؛ خود این امر نقش مهمی را در بهبود نقاط ضعف صخره نوردان دارد.

همچنین سکوت و امنیت موجود در سالن، امکان ابداع و تدوین حرکات جدید را برای صخره نوردان حرفه‌ای فراهم خواهد آورد. در همه‌ مسابقات صخره نوردی (سنگنوردی) هر گیره و حمایت و محل قرار گرفتن داوران و فیلمبرداران نقش مهمی را در اعلام نتایج مسابقه بازی می‌نماید. همچنین برگزارکنندگان مسابقات با ایجاد موانع مناسب در مسیر مانند کلاهک‌ها، جای‌گذاری گیره‌ها و نوع و شکل آن‌ها برای مشکل‌تر نمودن مسیر، درجه دشواری کار را کنترل خواهند نمود.

طبیعی است که این نوع کنترل‌ها در محیط بسته دقیق‌تر انجام خواهد شد و همین امر در انتقال مسابقات صخره نوردی از کوهستان‌ها به سالن‌های صعود نقش مهمی داشته است. هر سال مسابقات صخره نوردی داخل سالن در کشور‌های آمریکایی و اروپایی و همچنین ایران برگزار می‌گردد. مراکز بین‌المللی هم هر سال اقدام به برگزار نمودن دوره‌های عالی داوری صخره نوردی و مسابقات جهانی و قاره‌ای می‌نمایند. حضور گسترده تماشاگران از قشر‌های گوناگون جامعه و دیدار این گونه مسابقات در مکان‌هایی که به آسانی می‌توان به آن دسترسی داشت، خود از دیگر دلایل مهم پیشرفت صخره نوردی داخل سالن می‌باشد.