اصول گام برداری در کوه | روش صحیح پیاده روی در کوه چگونه است؟

حیاتی‌ترین عضو بدن هر کوهنورد پا‌های او است. اگر شخص بتواند بطور صحیح از این عضو استفاده کند کمتر دچار خستگی می‌شود. این کار شامل هماهنگی بین دستگاه تنفسی و اعضای دیگر بدن است. گام‌برداری صحیح به صورتی است که شخص به نفس نفس زدن نیافتد. گام برداری در کوه اصولی دارد که بصورت مختصر آن‌ را بیان می‌کنیم. حال شما فکر می‌کنید که روش صحیح پیاده روی در کوه چگونه است؟ اولین اصل در آمادگی بدن جهت انجام هر ورزشی، گرم کردن است. در کوهنوردی عمل گرم کردن به دو روش انجام می‌شود.

1.  گرم کردن بدن با نرمش و انجام حرکات کششی در ابتدای حرکت
2. گرم کردن بدن با راهپیمایی بسیار آرام و گام کوتاه در ابتدای حرکت

باید بدانیم که تنها راه جلوگیری از ساییدگی مفاصل زانو علاوه بر رعایت نکات زیر، تقویت ماهیچه‌های چهار سر زانو ( بالای زانو ) است. بهترین تمرین برای تقویت این ماهیچه‌، دویدن‌های منظم و مناسب و یوگا می‌باشد. اگر زمان و مکان مناسبی برای دویدن ندارید می‌توانید از روش ساده و بسیار کارآمد زیر استفاده کنید:

بر روی یک صندلی بنشینید؛ جفت پا‌های خود را بالا بیاورید و آن‌ها را صاف در مقابلتان قرار دهید. چند ثانیه‌ای نگه دارید و بعد ر‌ها کنید و دوباره تکرار کنید. روز‌های بعد می‌توانید با قوی‌تر شدن ماهیچه‌های پا، مدت بیشتری آن‌ها را بالا نگاه دارید و یا حتی وزنه‌های کمی مثل کتاب یا بالشت بر روی آن قرار داهید و تعداد دفعات تکرار را افزایش دهید.

اصول گام برداری در کوه

• در هنگام حرکت، فاصله‌ پا‌ها باید به اندازه عرض‌شانه‌ها باشد و پا نباید زیاد از حد باز شود.
• بدن در هر حالتی‌، ایستاده بر سطح عمود باشد.
• ابتدا پنجه و بعد پاشنه پا روی زمین قرار گیرد.
• در هر گام اول پای تکیه گاه سپس پای بعدی از زمین برداشته شود.
• تمامی کف پا روی زمین قرار گیرد، به استثناء شیب‌های تند که با نوک پا گام بر می‌داریم، استفاده از نوک پا موجب خستگی زودرس عضلات می‌گردد.
• گام‌برداری باید با حرکت یکنواخت، قدم‌ها یکسان و با ریتم منظم حرکت باشد.
• در شیب‌های بالای 20 درجه، بهتر است، بصورت زیگزاگی صعود انجام شود. البته هر چه شیب بیشتر می‌شود باید زاویه بین دوخط زیگزاگ کمتر وطول مسیر زیگزاگ باتوجه به پهنای منطقه مانور، بیشتر می‌شود.
• برگرداندن عضله به حالت اولیه بسیار مهم است (چون هر اندازه عضله فشرده‌تر و در حالت انقباض باشد، انرژی بیشتری جذب می‌کند).
• با تنظیم تنفس و گام خود، از بالا رفتن ضربان قلب و در نهایت خستگی زودرس جلوگیری کنید (در حالت عادی هر دو گام یک دم و بازدم) و تنفس باید بوسیله بینی و کامل صورت گیرد (در اصطلاح دیافراگمی باشد)؛ زیرا تنفس از دهان باعث خشگی گلو، تشنگی و در هوای سرد باعث سرماخوردگی و عفونت گلو می‌گردد.
• در شیب‌های تند و ارتفاعات بالا با هر گام، دم و با گام بعدی عمل باز دم را انجام می‌دهیم.
• پس از هر یک ساعت حرکت، پنج دقیقه استراحت لازم است.
• برای هر صعود مهم‌ترین مسأله تقسیم صحیح انرژی است.

نحوه حرکت در سرازیری

اولین مرحله آمادگی هنگام حرکت در سرازیری، این است که از جوراب ضخیم و نرم دیگری استفاده کرده و با بستن محکم بندکفش از حرکت اضافی پا در پوتین جلوگیری نماییم. مراحل چهار‌گانه حرکت در سرازیری به صورت زیر است:

1. قدم‌های برداشته شده در سرازیری می‌باید متعادل‌تر از قدم‌هایی باشد که تنها تحت تأثیر قوه جاذبه قرار می‌گیرد و بی‌اختیار برداشته می‌شود.
2. پا در هر قدم با زانوی شکسته بر روی زمین قرار می‌گیرد و پا‌ها مرتب و متواتر در کنار یکدیگر حرکت می‌کند. راه پیمایی در سرازیری به اندازه راه پیمایی در سربالایی مشکل نیست ولی نباید شدت فشار وارده را در سرازیری نادیده گرفت.
3. در سرازیری است که خراش‌های پوستی ایجاد می‌شود و مفصل زانو‌ها جابجا شده و مچ پا می‌پیچد، لذا سرعت راه پیمایی در سرازیری نباید خیلی بیشتر از سرعت سربالایی باشد.
4. در سرازیری شخص باید گام‌های خود را با اختیار و کنترل شده بردارد و به دلیل همین کنترل حرکت است که شخص باید به میزان سرعت خود دقت نماید. معروف است که کامیون با هر دنده‌ای که در سربالایی می‌رود، حداکثر با یک دنده سبک‌تر از آن در سرازیری به آن توجه کند و همچنین به استراحت در سرازیری به همان اندازه استراحت در سربالایی اهمیت دهد.

اصول گام برداری در هنگام پایین آمدن از کوه

• پا را از زانو کمی خم کرده و با انعطاف حرکت می‌کنیم.
• ابتدا پاشنه و سپس پنجه پا روی زمین قرار می‌گیرد.
• اگر شیب تند است، به روش پلکانی و از پهلو با بغل پا فرود می‌آییم.
• در شن اسکی‌ها (شیب‌های شنی سنگریزه دار)، باید بدن را کمی خم و پاشنه پا را در شن فرو کرده و پایین بیاییم.

چگونگی حرکت در کوه پیمایی های طولانی

در کوه پیمایی، قدم‌های متعادل و با آهنگ ثابت و سرعت یکنواخت، یک رکن اساسی است. یک روش کوه پیمایی استاندارد به این صورت است که در آن سرعت کوهنورد تنظیم شده باشد، انرژی ذخیره و به طور متعادل مصرف گردد و قدم برداشتن توأم با استراحت باشد. در راه پیمایی در کوهستان انرژی زیادی صرف می‌شود؛ لذا پا و شش‌ها احتیاج به یک زمان کوتاه استراحت در خلال حرکت دارند.

در قدم برداشتن آهسته در هر گام یک مکث وجود دارد، بنابراین تعداد تنفس می‌بایست با این جریان تطبیق داده شود. به طور مثال در شرایط معمولی هر سه یا چهار گام عمل دم و هر سه یا چهار گام دیگر با عمل بازدم هماهنگ می‌گردد، در این مثال گام‌ها سریعتر از ریه‌های شخص عمل کرده و در واقع گام‌ها باید در مکث به وجود آمده استراحت کنند. اما در ارتفاعاتی که هوا رقیق است، ریه‌ها احتیاج به مکث دارند و در ازاء هر دو، سه، یا پنج نفس یک قدم برداشته می‌شود. در ارتفاعات بالا کوه نوردان باید آگاهانه نفس‌های عمیق و سریع و پشت سر هم بکشند. در ارتفاعات پایین عضله‌های پا هستند که احتیاج به زمان بیشتری جهت کسب انرژی دارند.

هماهنگی فکری و روحی، عاملی مهم در راهپیمایی

یک عامل مهم در راهپیمایی توأم با استراحت، هماهنگی فکری و روحی است. شخص باید مسافت‌های باقیمانده را به کندی ولی پیوسته پشت سر بگذارد. در این نوع حرکت، گام‌ها باید آهسته‌تر از مواقع معمولی برداشته شود، به نحوی که نفس کشیدن مانع صحبت کردن نشود. اگر در هنگام حرکت دچار تنگی نفس بشویم و نتوانیم براحتی با دیگران صحبت نماییم می‌توان نتیجه گرفت که سرعت قدم برداشتن زیاد است.

قدم برداشتن آهسته و متعادل، احتیاج به استراحت ثابت و‌ ایستای کمتری پیدا می‌کند و بسیار بهتر از قدم برداشتن سریعی است که مستلزم تعداد استراحت بیشتری است. یک کوه پیما باید بدون نیاز به استراحت، لااقل برای مدت یک ساع بتواند بر روی شیب‌های تند با هماهنگی قدم برداشته و تنفس خود را کنترل نماید. یک نفر مبتدی نباید بیشتر از ده کیلومتر در روز راه پیمایی کند مخصوصا در شرایطی که ارتفاع بیشتر از 1500 متر است. در مناطق برفی و قلوه سنگی این مقدار به تناسب کاهش می‌یابد.

عوامل مؤثر در کوهپیمایی

تعیین روش صحیح راه پیمایی با عوامل متعددی از جمله قدرت جسمی، میزان بار همراه، مسافت و زمان در ارتباط است. لذا برای راه پیمایی صحیح در مناطق گوناگون، نمی‌توان به شرایطی واحد و یکسان دست یافت، ولی عوامل اساسی و مهمی که در راه پیمایی صحیح نقش تعیین کننده‌ای دارد را می‌توان به ترتیب زیر بیان نمود:

• سرعت راه پیمایی و تعیین درستی آن
•  اتخاذ روشی که بر اساس آن سرعت راه پیمایی تنظیم و انرژی بدن ذخیره گردد.
•  استراحت‌های لازم در خلال راه پیمایی.

نقش سرعت در راه پیمایی

توجه به دو قسمت از بدن یعنی قلب و ریه که کنترل‌های جداگانه‌ای را بر روی اندام اعمال می‌نمایند به ما کمک می‌کند تا به درستی سرعت قدم زدن خود پی ببریم. در درجه اول قلب مهم است، زیرا هرکس به همان سرعتی می‌تواند حرکت کند که ضربان قلبش اجازه می‌دهد، هنگامی که قدم برداشتن مستلزم تلاش زیاد و همراه با افزایش ضربان قلب است این امر نشان دهنده این واقعیت است که سرعت راه پیمایی زیاد است.

دوم ریه‌ها، چون شخص می‌تواند آن مقدار سرعت داشته باشد که ریه‌هایش اجازه می‌دهند، مسلما وقتی که ریه‌ها با خستگی و تلاش زیاد دنبال هوای تازه هستند، می‌توان نتیجه گرفت که سرعت زیاد است. وجود هر یک از نشانه‌های فوق باعث می‌شود که از سرعت راه پیمایی بکاهیم. لذا به خاطر ارتباط مستقیم توان پا‌ها در راه پیمایی با میزان ضربان قلب و تنفس ریه‌ها، این جمله معروف است که پا‌های کوه نورد قلب و ریه دوم او هستند. سرعت نیز در خلال راه پیمایی متغیر است.

در شروع راه پیمایی مخصوصا در صبح‌ها بهتر است که آهسته حرکت نمائیم تا بدن بتواند به خواسته‌های ما آگاهی یافته و هماهنگی در بین فعالیت اعضای مختلف از جمله چشم، پا، قلب و ریه ایجاد گردد. بعد از مدتی راه پیمایی شخص آمادگی بیشتری پیدا کرده و با نشاط و قدرت بدنی خوبی حرکت می‌کند. در واقع ارتباط چشم، پا، قلب و ریه به نحو مطلوبی برقرار شده و با به جریان افتادن خون در بدن، عضله‌ها و اعصاب مربوطه نرم شده و تحرک بیشتر و بهتری برای عکس العمل نشان می‌دهند.

تنظیم سرعت و ذخیره سازی انرژی

برای آشنایی با نحوه حرکت صحیح در شیب‌ها، تصور نمایید که در پایین پلکانی با تعدادی پله‌ ایستاده‌اید. برای شروع، زانو‌هایتان را حتی المقدور به عقب متمایل نموده و مفصل زانو‌ها را تا حد امکان باز و در یک راستای مستقیم و عمود بر زمین قرار دهید. سپس یک قدم به جلو برداشته و پای عقب را همان گونه راست و به حالت ثابت نگاه دارید. بعد از قرار دادن پا روی اولین پله، پای دیگرتان را حرکت داده و قدم بعدی را بردارید. این بار پایی را که روی اولین پله قرار گرفته می‌باید به حالت راست و ثابت نگهدارید.

این تعویض پا‌ها باید در تمام طول راه پیمایی رعایت گردد؛ تا بدین ترتیب سنگینی وزن شما مستقیما بر روی استخوان‌های پا قرار گرفته و فشار حاصل، حتی المقدور به زمین منتقل گردد. بنابراین هر یک از پا‌ها در حین قدم برداشتن برای لحظه‌ای فرصت استراحت پیدا می‌کنند. بهتر است که این حرکت را بر روی پله تمرین نموده و سپس آن را در کوه نیز تجربه کنید. در راه پیمایی گام‌ها باید به صورت موازی برداشته شوند و ابتدا کف پا و سپس پاشنه پا بر روی زمین قرار گیرد. بنابراین نباید پنجه پا را از قسمت خارجی و یا ابتدا از پاشنه آن بر روی زمین قرار داد. عضلات پا وظیفه به حرکت درآوردن اهرم‌ها و مفصل‌ها را به عهده دارند، نه تحمل سنگینی و فشار حاصله از وزن بدن، بدین خاطر توجه به اندازه گام‌ها و فاصله آن با زمین در راه پیمایی بسیار مؤثر است.

در انجام حرکات ورزشی اندازه‌های طبیعی بدن نقش به سزایی داشته و به تجربه ثابت شده که اندازه گام‌های هر شخص در راه پیمایی برابر با اندازه طبیعی کمر وی می‌باشد. فاصله گام‌ها از زمین نبایستی از قوزک پا بیشتر باشد چون در غیر این صورت عضلات در هنگام جابجایی و قدم برداشتن انرژی بیشتری مصرف نموده و زودتر خسته و ناتوان می‌گردند. دقت بر مسیر راه پیمایی از طریق چشم بسیار حائز اهمیت است و نمی‌تواند به صورت یک عادت و عمل عادی درآید. کوهستان محیطی است که تحت تأثیر نیرو‌های طبیعی فراوانی قرار دارد و به عنوان مثال مسیری که یک بار قبلا تجربه کرده‌ایم ممکن است بر اثر ریزش کوه، جاری شدن سیل، فرود آمدن بهمن و ده‌ها عامل دیگر، دگرگون شود. نادیده گرفتن نکات یاد شده فوق ممکن است باعث صدمه دیدن عضلات و مفاصل گردد.

استراحت در راهپیمایی

در طول ساعات اولیه روز وقتی که هنوز بدن خسته نشده توقف‌ها باید خیلی کم و کوتاه باشد. برای استراحت کنندگان بهتر است در حالت‌ ایستاده قرار گیرند و با تکیه بر یک درخت یا تخته سنگ، کوله را از دوش خود بردارند و روپوش به تن کنند و تنفس عمیق انجام دهند. در طول ساعات بعدی راه پیمایی بدن نیازمند استراحت کاملتر است و در این حال راه پیمایان می‌توانند در یک جای مناسب نشسته و در حالی که پا‌ها صاف و کشیده بر روی زمین قرار دارد، خوردنی و نوشیدنی از نوع قندی میل نمایند. از نظر روانی بهتر است که در بالای شیب استراحت نمایید نه در پایین آن و سعی کنید محلی را انتخاب کنید که مشرف به مناظر خوبی باشد و امکان عکس‌برداری را برای شما فراهم سازد. انجام این کار، فکر شما را از پا‌ها و خستگی عضلاتتان باز می‌دارد. در مناطق مشرف به باد استراحت ننمایید چون وزش باد و هوای سرد عضلات شما را به سرعت منقبض می‌کند.

تنفس صحیح در کوه

• تنفس باید عمیق و به طریقه صحیح صورت گیرد برخلاف آن چه اکثر اشخاص انجام می‌دهند حجم شش‌ها نباید از طرفین افزایش یابد در اثر این نوع تنفس غلط حجم قفسه سینه افزایش می‌یابد.
• در تنفس صحیح حجم شش‌ها از ناحیه تحتانی افزایش یافته که این امر با افزایش حجم شکم همراه است. این شکل تنفس در ناحیه شکم به صورت ضربان مشخص و روشنی قابل رؤیت می‌باشد.
• لذا از نظر راحتی هیچ وقت نباید کمر را محکم با کمربند و مانند آن بست، کمربند می‌باید در پایین‌ترین حد ممکن بسته شود، در این روش باید سعی گردد هوای دم به تحتانی قسمت ریه‌ها هدایت و انباشتگی ریه‌ها از هوای دم انجام پذیرد. عمل بازدم بعد از یک مکث چند ثانیه‌ای و حداقل سه ثانیه به دنبال عمل دم با فشار پرده دیافراگم به قسمت تحتانی شش‌ها به طور کامل با حداکثر تخلیه صورت بگیرد.

خلاصه نکات مهم حرکت در کوه 

• هماهنگی قدم با نفس، تنظیم سرعت حرکت با شیب و سختی مسیر
• در فصل تابستان در فواصل معین و در جا‌های بدون باد استراحت کنید.
• در زمستان مداوم قدم بردارید، نه خیلی سریع و نه خیلی آهسته (معمول ابتدا آهسته و پس از گرم شدن تندتر).
• حرکت با چشم باز، با توجه به اطراف و مسیر بازگشت و با توجه به فواصل و موانع و زمان‌ها.
• در صورت لزوم یادداشت‌برداری و جمع‌آوری هر چه بیشتر اطلاعات، با احتیاط و بدون خطر کردن زیاد.
• هنگام کوهنوردی باید انرژی خود را به گونه‌ای تقسیم کرد تا کمتر خسته شویم. تند راه رفتن در سربالایی‌ها به ویژه در افرادی که فاقد آمادگی جسمانی لازم‌اند یا این که کوله پشتی سنگین با خود به همراه دارند، نه تنها باعث تنگی تنفس خواهد شد بلکه مصرف انرژی بیشتری را می‌طلبد.
• اگر این عمل ادامه یابد، شخص کوهنورد به اصطلاح خواهد برید. بیشتر کسانی که در کوه می‌برند آن‌هایی هستند که انرژی خود را به خوبی تقسیم ننموده‌اند.

• طول قدم یک کوهنوردی باید با در نظر گرفتن قد و عوامل دیگری همچون شیب مسیر تنظیم شود.
• در مکان‌های تقریبا تخت که شیب اندکی دارند، می‌توان قدم‌های بلندی برداشت. ولی در سربالایی‌ها و مکان‌های پرشیب باید فاصله قدم‌ها را کوتاه‌تر در نظر گرفت تا خستگی به کمترین میزان خود برسد.
• هنگام راهپیمایی باید تمام سطح پا روی زمین گذاشت. اما در بعضی از سربالایی‌ها می‌توان از قسمت جلویی پا نیز استفاده کرد.
• یکی از نکات بسیار مهم در کوهپیمایی، تنفس صحیح هنگام صعود و فرود است. زیرا که با تنفس صحیح، اکسیژن کافی به بدن خواهد رسید. به خصوص که در ارتفاعات به دلیل کم شدن میزان هوا، بدن نیاز به مصرف انرژی بیشتری برای کسب اکسیژن مورد نیاز خود دارد.
• هنگام دم می‌توان هم از بینی و هم از دهان استفاده کرد (با نسبت 70 به 30 درصد). استفاده صرف از بینی با توجه به تمام مزایایی آن، به دلیل حجم هوای ورودی کمتر، گاهی اوقات امکان‌پذیر نیست.
• هنگام بازدم باید هوای درون ریه‌ها را محکم از دهان خارج کرد (بازدم قوی) تا بتوان از حجم هوای مرده داخل ریه‌ها تا حد امکان کاست و هوای پر اکسیژن را جایگزین نمود.
• تعداد دم و بازدم، به عواملی چون ارتفاع، آمادگی جسمانی، شیب مسیر، طول قدم‌ها حجم ریوی، میزان رطوبت هوا و در نهایت نحوه قرار‌گیری سر و گردن بستگی دارد.
• معمولا نمی‌توان مدت زمان طی یک مسیر معین را با دقت کامل تعیین کرد. اما روش‌هایی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آن‌ها این زمان را با دقت قابل قبولی بدست آورد.
• یکی از این روش‌ها به قانون نایسمیت (Naismith\'s Rule) معروف است. با استفاده از این قانون و داشتن نقشه‌های بزرگ مقیاس ( مقیاس 5000/1 یا بزرگتر) می‌توان قبل از انجام یک برنامه تقریب خوبی برای زمان انجام آن برنامه بدست‌آوریم.

قانون نایسمیت برای تخمین زمان انجام یک برنامه

• برای هر 5 کیلومتر راهپیمایی در مسیر‌های تخت و ساده 1 ساعت در نظر می‌گیریم.
• برای هر 3 کیلومتر کوهپیمایی در شیب‌ها که شما را به تقلا وا می‌دارد، 1 ساعت در نظر می‌گیریم.
• برای هر 1 کیلومتر مسیر ناهموار، بوته‌زار انبوه، برف نرم، شن‌زار، 1 ساعت در نظر می‌گیریم.
• به ازای هر 500 متر افزایش ارتفاع، 1 ساعت به زمان کل اضافه می‌کنیم.
• به ازای هر 1000 متر کاهش ارتفاع، 1ساعت به زمان کل اضافه می‌کنیم.
• در مجموع به ازای هر 5 ساعت نیز 1 ساعت اضافی برای اوقات تلف شده و استراحت در نظر می‌گیریم.
• باید عادت کنیم تا بعد از حدود 2 ساعت کوهپیمایی مداوم حدود 10 تا 15 دقیقه استراحت کرده تا بدن ما بتواند خود را برای فعالیت بعدی آماده کند.
• در موقع عبور از سطوح شیب دار باید عمود بر سطح حرکت نماییم. در این حالت باید پا‌ها را نیز عمود بر سطح افق قرار داد.
• در شیب می‌توان از باتوم راهپیمایی نیز استفاده کرد.
• تا حد امکان از صعود در شیب‌های پر از سنگریزه و شن اجتناب کنید، چرا که با صرف انرژی زیاد مسافت کمی را خواهید پیمود. در این جور مکان‌ها باید جایی را انتخاب کرد تا شخص به عقب لیز نخورد، هنگام پایین آمدن از این نوع سطوح باید اول پاشنه پا را روی زمین گذاشت.
• هنگام پاین آمدن از شیب‌های تند بهتر است فاصله قدم‌ها را کوتاهتر کنیم. رعایت فاصله مناسب با نفر جلویی نیز از واجبات است. به طوری که اگر نفر جلویی ناگهان‌ ایستاد، تعادل نفر قبلی به هم نخورده و احتمالا به نفر جلو برخورد نکند. از سویی اگر تعادل نفر عقب به هم خورد، نفر جلویی فرصت کافی برای عکس العمل داشته باشد. باید به خاطر بسپاریم که هنگام پایین آمدن متناسب با میزان شیب مسیر، زانو‌ها را خم و بالاتنه را نیز به شرط آن که مرکز ثقل بدن هنوز داخل سطح اتکای بدن بماند، به جلو متمایل کنیم.

• شیب‌های بیش از 20 درجه را چه هنگام صعود و چه هنگام فرود حتما به صورت مارپیچ (زیگ زاگ) طی نمایید. زیرا در این صورت فشار وارد بر بدن بسیار کمتر می‌شود. به یاد داشته باشید که هر چه شیب تند‌تر می‌شود، زاویه بین دوخط زیگزاگ کمتر و طول مسیر زیگزاگ کمتر و طول مسیر زیگزاگ با توجه به پهنای منطقه مانور بلندتر می‌شود.
• هنگام بالارفتن از شیب بهتر است که از پاکوب‌ها  برای طی مسیر استفاده شود و حتی المقدور از مسیر‌های نامشخص پرهیز گردد.
• مسیر‌های با شیب کم را می‌توان به طور مستقیم بالا رفت؛ این مسیر‌ها اکثرا مسیر‌هایی هستند که از گذشته‌های دور اهالی کوهپایه نشین آن منطقه، در شرایط هوایی مناسب، به دلایل متفاوت در آن تردد می‌کردند که اکنون مورد توجه کوهنوردان قرار گرفته است. این گونه مسیر‌ها غالبا در کنار رود‌ها یا کَمَربُر کوه‌ها قرار دارد.

عبور از رودخانه و جریان‌های آب در کوهپیمایی

راه‌های عبور از رودخانه‌ها و تأثیرات عمق آب، سرعت جریان آب و عرض رودخانه یکی از مسائل پیش روی کوهنوردان است که در این مطلب بررسی شده است. تا آنجا که امکان دارد سعی کنید برای عبور از روی رودخانه‌ها از پل‌ها یا معابری که امکان عبور از آن فراهم است، استفاده کنید حتی اگر فاصله آن‌ها دور باشد و شما مجبور به طی مسافتی بیشتر شوید. تنها در مواقع ضروری و غیرقابل اجتناب داخل آب شوید. در صورتی که به هر علتی مجبور بودید از داخل آب عبور کنید موارد مهم زیر را مدنظر قرار دهید:

• دمای هوا: خیس شدن در فصول سرد می‌تواند حیات شما را به خطر اندازد، پس قبل از اقدام به عبور از آب لازم است از وجود لباس‌های خشک اضافی و همچنین امکان تولید گرما (نظیر دسترسی به چوب برای روشن کردن آتش) اطمینان حاصل کنید. لذا در صورت مهیا نبودن این شرایط توصیه اکید بر بازگشت می‌کنیم. به‌ویژه وجود امکاناتی برای خشک کردن کفش‌ها نیز بسیار مهم است.

•  عمق آب: هر چه عمق آب بیشتر باشد، نیاز به انجام حمایت از افراد تیم بیشتر می‌شود. اگر عمق آب پایین‌تر از گردن افراد تیم بوده و به اندازه عرض رودخانه، طناب انفرادی همراه داشته باشید کار راحت خواهد شد. در این حالت لازم است ابتدا یکی از افراد قوی تیم با بستن یک سر طناب به خود از رودخانه عبور نموده و آنگاه با کمک یکی از افراد دیگر تیم در این سمت رودخانه، دو سر طناب را به نحوی که طناب خیلی کشیده نگردد و کمی آویزان باشد کنترل نمایند، سپس بقیه افراد تیم با توجه جریان آب از سمت چپ و یا راست طناب عبور کنند. اما اگر عمق آب بالاتر از گردن افراد تیم بوده و یا طناب انفرادی کافی نداشته باشید چاره‌ای جز شنا برای عبور از رودخانه نخواهید داشت. همچنین حتی اگر عمق آب در حد سینه شما باشد، اما فشار و سرعت آب بیشتر باشد بهتر است با شنا از آن عبور کنید. برای شنا ابتدا کوله خود را در آورده و در زیر سینه خود قرار دهید و سپس دو دست خود را بر روی آن بیندازید. آنگاه چهار دست و پا و به شیوه شنای سگی از رودخانه عبور کنید. ترجیحا تک‌تک شنا کنید تا احیانا اگر برای کسی اتفاقی افتاد بقیه بتوانند به او کمک کنند.
• سرعت جریان آب: هرچه سرعت جریان آب و عمق آب بیشتر باشد باید مایل‌تر و در جهت موافق جریان رودخانه شنا کنید، حتی اگر 50 متر پایین‌تر موفق به رسیدن به آن سمت رودحانه شوید. توجه داشته باشید که حفظ جان مهم‌تر از حفظ کوله است و لذا اگر احساس کردید نگهداری کوله می‌تواند جان شما را به خطر اندازد، کوله را ر‌ها کرده و خودتان را نجات دهید. همچنین لازم است دقت و توجه بیشتری نسبت صخره‌های موجود در وسط و اطراف رودخانه و همچنین احتمال وجود آبشار در پایین رودخانه کنید.
• عرض رودخانه: اگر عرض رودخانه کم باشد، می‌توان از چوب یا باتوم نیز برای حمایت استفاده کرد.

چند نکته اضافی

1. ترجیحا با کفش از رودخانه عبور کنید. کفش شما محافظ شما در برابر سنگ‌های تیز و برنده، مارهای زهرآلود در بعضی از مناطق، سر خوردن در آب و پیچ‌خوردن پا در وسط سنگ‌ها خواهد بود. البته راه رفتن با کفش خیس می‌تواند سبب تاول زدن پای بعضی از افراد تیم شود. لذا قبل از ادامه به نحوی مناسب اقدام به خشک کردن کفش و تعویض جوراب کنید.

2. قبل از وارد شدن به آب نسبت به ضدآب کردن وسایل خود اقدام کنید، به‌ویژه کبریت، مدارک، نقشه، پول، کیسه‌خواب، لباس‌های خشک اضافی، غذا و وسایل صوتی و دیجیتالی خود و غیره.

3. در کف بعضی از رودخانه‌ها امکان وجود تورهای ماهیگیری وجود دارد، توجه داشته باشید که گیر کردن پای شما در تور می‌تواند باعث گرفتن جان شما شود.

در صورت که عبور از رودخانه ریسک بالایی داشت، مبادرت به این‌کار نکنید و برگشتن را بر به خطر انداختن جان خود و دوستانتان ترجیح دهید.